Phục tráng các giống lúa đặc sản địa phương

Gần đây, Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh đã phối hợp thực hiện những đề tài nghiên cứu khoa học nhằm phục tráng một số giống lúa đặc sản địa phương để lựa chọn được giống gốc, làm cơ sở phục vụ cho sản xuất đại trà và phát huy lợi thế cạnh tranh, xây dựng thương hiệu.

Cán bộ, nhân viên Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh kiểm tra khu khảo nghiệm các giống lúa mới nhằm phục vụ sản xuất và xây dựng thương hiệu.

NẾP CÁI HOA VÀNG ĐÔNG TRIỀU

Với sự giúp đỡ của các nhà khoa học từ Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh, năm 2013, giống lúa nếp cái hoa vàng Đông Triều đã phục tráng thành công với giống lúa siêu nguyên chủng.

Giống lúa nếp cái hoa vàng đã tồn tại và trở thành một sản phẩm đặc sản của Đông Triều trong nhiều năm qua. Bởi chất lượng gạo được đánh giá là ngon đứng đầu trong các loại gạo nếp, hạt đầy tròn, không vỡ, đặc biệt khi nấu cơm trong và ráo, mềm nhưng không nát, thơm đậm đà, hấp dẫn. Nếp cái hoa vàng có được chất lượng vượt trội như vậy là nhờ khí hậu, chất đất của Đông Triều tạo nên đặc trưng riêng. Nhận thấy thế mạnh sản phẩm này, huyện Đông Triều đã quyết tâm xây dựng thương hiệu tập thể cho giống lúa nếp cái hoa vàng. Tuy nhiên giống này tồn tại lâu, người dân tự để giống lại để gieo cấy theo phương pháp truyền thống do đó dễ bị thoái hoá, dẫn đến năng suất thấp, chất lượng giảm.

Để bảo tồn và phát triển thương hiệu giống lúa quý này, từ năm 2010, TX Đông Triều phối hợp với Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh triển khai đề tài “Nghiên cứu phục tráng giống lúa nếp cái hoa vàng Đông Triều”. Từ năm 2011, nhóm nghiên cứu bắt đầu tiến hành gieo cấy, nhân dòng, chọn lọc dòng thuần, so sánh và nhân sơ bộ các dòng phục tráng. Từ đó đã chọn được giống siêu nguyên chủng để sản xuất giống nguyên chủng. Qua so sánh với giống nếp cái hoa vàng cũ cho thấy, giống nguyên chủng có thời gian sinh trưởng ngắn hơn 2-3 ngày, chiều cao cây thấp hơn 0,4-0,6cm, thời gian trỗ ngắn hơn 3-4 ngày, độ thuần đồng ruộng tốt hơn, cứng cây hơn, độ tàn của lá lâu hơn, khả năng chống chịu với sâu bệnh tốt. Các chỉ tiêu cấu thành năng suất đều cao hơn, năng suất bình quân 40 tạ/ha tăng so với giống cũ 11%. Nhờ chủ động được giống nên từ năm 2013 đến nay, TX Đông Triều đã mở rộng diện tích sản xuất nếp cái hoa vàng với trên 750ha, trong đó chất lượng gạo được đánh giá cao khi được sản xuất ở các xã Yên Đức, Yên Thọ, Hoàng Quế, Hồng Phong, Nguyễn Huệ, Bình Dương. Thành công này không chỉ góp phần lưu giữ một giống lúa quý, mà còn giúp cho người nông dân nâng cao thu nhập, xây dựng thương hiệu sản phẩm.

Song song với việc trên, sản phẩm nếp cái hoa vàng Đông Triều được hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu tập thể. Qua đó, đã xây dựng được hệ thống nhận diện sản phẩm, đăng ký và được bảo hộ độc quyền nhãn hiệu tập thể “Nếp cái hoa vàng Đông Triều” tại Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN). Cùng với đó, sản phẩm nếp cái hoa vàng cũng là một trong những sản phẩm thuộc chương trình OCOP của tỉnh. Nhờ công tác quảng bá, xây dựng thương hiệu, đến nay sản phẩm nếp cái hoa vàng đã được nhiều người biết đến, ưa chuộng và tin dùng.

PHỤC TRÁNG GIỐNG LÚA ĐẶC SẢN

Ở các huyện miền Đông của tỉnh, người dân có nhu cầu rất lớn trong việc sử dụng gạo bao thai. Đây là một loại gạo bản địa có thời gian sinh trưởng từ 5-6 tháng mới cho thu hoạch nhưng có nhiều đặc tính quý như cơm ngậy, ngon, vị đậm và chịu đựng tốt với các yếu tố bất thuận ở địa phương. Hiện nay, gạo bao thai đã được huyện Đầm Hà phát triển là sản phẩm OCOP của địa phương. Đồng thời là nguyên liệu chính để làm ra các sản phẩm như: Bánh tày, bánh tro, bánh bạc đầu, bánh gật gù...

Tuy nhiên, thực tế trong sản xuất hiện nay, các giống lúa bao thai cũ đã thoái hoá, hạt giống có chất lượng thấp, không đồng đều, chất lượng gạo không ổn định. Biện pháp kỹ thuật canh tác chưa hợp lý, lạc hậu cũng là những nguyên nhân dẫn tới năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất thấp. Do đó, Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh đã đề xuất thực hiện đề tài “Phục tráng giống lúa bao thai trên địa bàn các huyện: Đầm Hà, Bình Liêu, Ba Chẽ”, từ năm 2017-2019. Hiện nay, Công ty đang tiến hành điều tra, khảo sát đánh giá hiện trạng sản xuất lúa; xác định, thu thập mẫu giống lúa bao thai tại các huyện trong phạm vi nghiên cứu để phân tích, đánh giá phân loại. Từ đó lựa chọn cây lúa có nhiều tính trạng đặc trưng tốt để phục tráng, sản xuất lúa siêu nguyên chủng.

Bà Trần Thị Hồng, Phó Giám đốc Công ty, khẳng định, việc phục tráng thành công giống lúa bao thai sẽ góp phần nâng cao đời sống của người nông dân, đồng thời góp phần bảo tồn những giá trị văn hoá truyền thống địa phương. Bên cạnh đó, nông dân địa phương sẽ có nhận thức tốt hơn, tham gia tích cực trong việc bảo tồn nguồn gen lúa địa phương. Cùng với đó, chúng tôi tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu các giống lúa truyền thống ở các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới. Từ đó sẽ phục tráng những giống lúa này để phục vụ sản xuất. Bởi các giống lúa truyền thống của địa phương phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu nên khả năng chống chịu với thời tiết, sâu bệnh tốt, từ đó nâng cao năng suất và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Nguyễn Hoa