Sản xuất Lan hồ điệp theo công nghệ “nhà màng nylon kín và máy lạnh”: Giải pháp giúp nhà nông làm giàu

Dịp Tết Nguyên đán Canh Dần (2010) và Tân Mão (2011), Trung tâm Khoa học và Sản xuất (KH&SX) lâm nông nghiệp Quảng Ninh đã xuất đến 4,7 vạn cây lan hồ điệp thương phẩm. Năm nay vườn lan hồ điệp trên 5 vạn cây của Trung tâm cũng đã chuẩn bị sẵn sàng để phục vụ thị trường hoa tết. Đây được xem là sự kiện nổi bật trong giới nghiên cứu ứng dụng nông - lâm nghiệp toàn quốc. Bởi đến thời điểm này hầu hết các mô hình điều khiển hoa lan nở theo ý muốn của các viện lớn đều chưa đạt kết quả như mong muốn, thị trường lan tết vẫn phải trông chờ vào hàng nhập từ Đài Loan, Trung Quốc.

Công nghệ “Nhà màng nylon kín và máy lạnh”

Đây là một giải pháp khoa học kỹ thuật nhằm thúc cho hoa nở theo ý muốn hiệu quả nhất hiện nay. Theo anh Bùi Trọng Hải, Quản đốc xưởng nuôi trồng lan công nghiệp, Trung tâm KH&SX lâm nông nghiệp Quảng Ninh, đúng như tên gọi, giải pháp này sử dụng nhà màng nylon kín và máy lạnh để làm chủ nhiệt độ, tác động đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây. Từ đó, điều khiển cây nở hoa đúng thời điểm, hay còn gọi là quá trình xử lý thúc hoa.

Vườn lan hồ điệp được sản xuất theo công nghệ “Nhà nylon kín và máy lạnh” tại Trung tâm KH&SX lâm nông nghiệp Quảng Ninh.

Thực tế, cây lan hồ điệp có đặc tính sinh trưởng và phát triển ở vùng khí hậu lạnh, có sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn. Trong tự nhiên, loại hoa này cũng thường nở sau Tết Nguyên đán từ 1 đến 2 tháng. Bởi vậy, để hoa nở vào đúng dịp tết cần phải cần phải tạo được những điều kiện phù hợp. Cụ thể là nhiệt độ trong khoảng 18-30 độ; trong đó, giữa ngày và đêm chênh nhau 8-10 độ. Điều kiện nhiệt độ cao hơn, hoặc thấp hơn đều khiến cây bị bỏng lá hoặc ngừng sinh trưởng, thậm chí chết rét. Đặc biệt là thời điểm bắt đầu thực hiện mức nhiệt trên phải trước tết tối thiểu 5 tháng (khoảng tháng 8 dương lịch). Do “khó tính” như vậy nên nếu trồng trong điều kiện tự nhiên thì không thể đảm bảo cho hoa sinh trưởng tốt được.

Trước đòi hỏi đó, Trung tâm KH&CN Quảng Ninh đã đưa giải pháp công nghệ “Nhà màng nylon kín và máy lạnh” vào ứng dụng trong trồng lan hồ điệp. Giải pháp này đã khắc phục được đặc điểm thời tiết khắc nghiệt của miền Bắc và đáp ứng được đặc tính của hoa lan. Nhà màng nylon kín vừa che chắn mưa gió, cách nhiệt, vừa có độ thấu quang tốt. Còn máy lạnh dùng để điều tiết nhiệt độ, độ ẩm, độ thoáng khí. Bên cạnh đó có sự hỗ trợ thêm của hệ thống quạt gió và tường nước kết hợp làm hạ nhiệt trong nhà. Nhờ vậy, thời điểm đưa cây vào xử lý thúc hoa mặc dù nhiệt độ bên ngoài vẫn cao, song nhiệt độ tại nhà màng chỉ 17-18 độ, đủ thấp để sau 20-40 ngày cây hình thành mầm hoa, 3-4 tháng sau đó sẽ cho hoa thương phẩm. Tỷ lệ thúc hoa thành phẩm đạt cao gần 90%.

Cũng theo anh Bùi Trọng Hải, tính ưu việt của giải pháp này chính là việc chủ động điều chỉnh nhiệt độ để có thể xử lý thúc hoa tại chỗ, ngay tại vùng thấp, thay vì phải đưa cây lên vùng núi cao để tận dụng yếu tố thời tiết tự nhiên như nhiều các mô hình trong nước đang làm. Trước đây, một số viện nghiên cứu lớn trong nước đã triển khai giải pháp đưa cây lan thời kỳ xử lý thúc hoa lên vùng Mộc Châu (Sơn La), Sa Pa (Lào Cai), vốn có nhiệt độ thấp hơn vùng đồng bằng hàng chục độ. Thế nhưng nhược điểm của giải pháp này là cây bị hao hụt hư hỏng trong quá trình vận chuyển từ chỗ nuôi trồng đến chỗ xử lý thúc hoa. Điều này làm tăng chi phí sản xuất nhưng vẫn không khắc phục được những thất thường của thời tiết tự nhiên (nhiệt độ thấp quá mức hoặc vượt mức chuẩn) dẫn đến cây bị nhiễm bệnh hoặc ảnh hưởng quá trình sinh trưởng, phát triển của cây. Chính bởi vậy nên tỷ lệ thúc hoa thành phẩm của giải pháp chỉ đạt 35-40%, chưa bằng một nửa so với giải pháp “Nhà màng nylon kín và máy lạnh”.

Rẻ mà hiệu quả

Với hệ thống nhà màng khép kín, máy lạnh, quạt gió công suất cao... nhìn trực quan thì tưởng như giải pháp “Nhà màng nylon kín và máy lạnh” sẽ tốn kém, mức độ đầu tư ban đầu cao. Thế nhưng tính toán cụ thể cho thấy chi phí thực vẫn thấp hơn 30% so với các giải pháp khác. Nếu so sánh với mô hình thúc hoa lan hồ điệp ở vùng núi Mộc Châu của Viện Nghiên cứu Rau quả Trung ương thì giải pháp của Trung tâm KH&SX lâm nông nghiệp Quảng Ninh rẻ và hiệu quả hơn nhiều. Cứ 50.000 sản phẩm của Trung tâm đã giảm được tới 180 triệu đồng. Chính bởi vậy nên giá thành của sản phẩm từ công nghệ này luôn chỉ bằng 70% giá thành hoa nhập ngoại, bằng 90% giá so với sản phẩm cùng loại sản xuất trong nước. Và quan trọng là sản phẩm có chất lượng rất cao, hoa bền màu, số bông nhiều, cánh, lá và rễ cây được bảo toàn nguyên hình dáng.

Theo ông Lê Văn Toán, Giám đốc Trung tâm KH&SX lâm nông nghiệp, đề tài nghiên cứu sản xuất lan hồ điệp theo công nghệ “Nhà màng nylon kín và máy lạnh” ngay từ đầu đã đặt ra định hướng ứng dụng. Công nghệ phải được triển khai ngay với điều kiện trình độ kỹ thuật và vật tư trong nước hiện có, đồng thời phải mang lại hiệu quả kinh tế. Thực tế theo thống kê, năm 2009, năm đầu tiên Trung tâm đưa vào sản xuất lan hồ điệp đại trà với số lượng 1,2 vạn bông đã cho doanh thu 800 triệu đồng, năm tiếp theo sản xuất 3,5 vạn sản phẩm cho thu 3 tỷ đồng. Năm nay với 5 vạn bông ước tính cũng sẽ cho thu 4 tỷ đồng.

Có thể khẳng định nếu sản xuất lan hồ điệp theo công nghệ “Nhà màng nylon kín và máy lạnh”, nhà đầu tư cầm chắc lãi. Bởi vậy hiện nay đã có nhiều tổ chức, cá nhân đã tiếp cận và ứng dụng công nghệ này vào thực tế sản xuất. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, hiện nay miền Bắc đã có 12 cơ sở tham gia với gần 20.000m2 nuôi trồng lan hồ điệp theo mẫu thiết kế. trong đó có một số mô hình sản xuất theo quy mô lớn. Tiêu biểu như Viện Nghiên cứu rau quả Trung ương với 6.000m2, HTX Đan Hoài (Hà Nội) 1.000m2, cơ sở tư nhân Hương Mơ (Tiên Du, Bắc Ninh) với 1.000m2, Trung tâm giống cây trồng Phú Thọ 1.000m2, HTX Thụy Hương (Hà Nội) 1.000m2, Công ty Hoa Nhiệt Đới (Mộc Châu, Sơn La) 4.000m2... Đặc biệt năm 2011 này, Công ty Hoa Quế Đại (một đơn vị chuyên sản xuất hoa lan ở Quảng Tây, Trung Quốc) đã ứng dụng thành công công nghệ của Trung tâm trên quy mô lớn 4.000m2, mang lại nguồn thu đáng kể.

Việt Hoa