Phát triển du lịch bền vững tại vùng miền núi và dân tộc thiểu số

Được ví như một Việt Nam thu nhỏ, Quảng Ninh hội tụ đủ vẻ đẹp của núi non, biển đảo. Chính sự ưu đãi của thiên nhiên ấy đã mang đến cho Quảng Ninh lợi thế phát triển các loại hình du lịch. Và không chỉ riêng sức hút từ di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, những năm gần đây, Quảng Ninh còn được biết đến là địa danh du lịch trải nghiệm vùng miền núi và dân tộc thiểu số đầy độc đáo, hấp dẫn nhờ sự đa dạng văn hóa của 43 dân tộc cùng sinh sống.

Nhiều trải nghiệm độc đáo

Trung tuần tháng 11 vừa qua, sự kiện dàn hoa hậu, á hậu hoàn vũ Việt Nam, gồm Á hậu - siêu mẫu Võ Hoàng Yến; các Hoa hậu Ngọc Diễm, Khánh Vân, Ngọc Châu; các Á hậu Mâu Thủy, Kim Duyên... đã có các chương trình, hoạt động quảng bá, giới thiệu về các tiềm năng du lịch, vẻ đẹp của điểm đến và các nét sinh hoạt văn hóa của người dân, nhất là của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, trong đó đặc biệt là tại huyện miền núi Bình Liêu được báo chí đưa tin thu hút sự quan tâm khá lớn của công chúng.

Ấn tượng nhất trong chuỗi hoạt động chính là cuộc giao lưu bóng đá giữa các người đẹp với các nữ thanh niên dân tộc Sán Chỉ của thôn Nà Ếch, xã Húc Động, huyện Bình Liêu. Điều đặc biệt là trong trận giao lưu bóng đá này cả hai đội đều mặc trang phục của phụ nữ Sán Chỉ.

Các hoa hậu, á hậu hoàn vũ Việt Nam tham gia giao lưu bóng đá với các nữ thanh niên dân tộc Sán Chỉ của thôn Nà Ếch, xã Húc Động, huyện Bình Liêu tháng 11/2020. Ảnh: Phạm Học

Phong trào đá bóng của phụ nữ Sán Chỉ tại huyện Bình Liêu đã diễn ra từ lâu, nhưng chính thức đưa vào các lễ hội, các chương trình tuần văn hóa – thể thao thu hút khách du lịch thì mới vài năm trở lại đây. Không phải là những bộ đồ thể thao có số và tên cầu thủ theo tiêu chuẩn bóng đá, cũng không phải là trang phục, đầu tóc gọn gàng, chị em dân tộc Sán Chỉ mỗi khi ra sân bóng thi đấu lại mặc váy, chân đeo tất, đầu quấn khăn mấn truyền thống như một cách thể hiện niềm tự hào về bản sắc dân tộc mình và tạo ấn tượng, thu hút du khách bằng chính sự mộc mạc, gần gũi ấy.

Chị Đồng Thanh Huyền, du khách TP Hà Nội, chia sẻ: Trải nghiệm du lịch lần đầu tiên tại Bình Liêu mang đến cho tôi khá nhiều bất ngờ và thích thú. Không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, tươi đẹp mà tôi còn được hòa mình vào các trò chơi dân gian, thưởng thức món ăn của đồng bào, và nhất là reo hò, cổ vũ chị em Sán Chỉ mặc váy đá bóng rất thú vị. Tôi đánh giá đây thật sự là một hoạt động mới mẻ, độc đáo thu hút khách du lịch. Biết đâu, một dịp trở lại Bình Liêu chính những du khách như tôi cũng sẽ được khoác lên mình bộ trang phục dân tộc Sán Chỉ để đá bóng vô tư, thoải mái như vậy. 

Chương trình nghệ thuật đặc sắc tại Tuần Văn hóa, thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh lần thứ III – 2020. Ảnh: Tạ Quân

Không riêng ở Bình Liêu, từ khoảng tháng 10 đến nay, hưởng ứng chủ trương kích cầu du lịch của tỉnh, nhiều địa phương đã tổ chức các Tuần văn hóa - thể thao với rất nhiều hoạt động hấp dẫn, mang đậm màu sắc văn hóa truyền thống.

Tiêu biểu kể đến như: Tuần Văn hóa - thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc, Tuần văn hóa - thể thao huyện Bình Liêu, Ngày hội Văn hóa Thể thao dân tộc Sán Dìu huyện Tiên Yên... Trong khuôn khổ các chương trình này hầu hết đều diễn ra các hoạt động giao lưu, biểu diễn các làn điệu dân ca (hát soóng cọ, hát then - đàn tính...), thi đấu các môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian (đánh quay, ném còn, đẩy gậy, kéo co...), giới thiệu văn hóa ẩm thực, một số nghi lễ, nét sinh hoạt của đồng bào dân tộc thiểu số địa phương... Các chương trình đã thu hút hàng chục nghìn lượt du khách đến tham quan, vui chơi.

Ngoài ra, tại địa phương có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống đã và đang tập trung khơi dậy tiềm năng phát triển du lịch. Thông qua việc xây dựng các làng, bản văn hóa không chỉ tạo không gian sinh hoạt văn hóa, văn nghệ truyền thống cho đồng bào dân tộc mà còn tạo ra những sản phẩm du lịch mới mẻ, độc đáo, thu hút du khách đến tham quan, khám phá, trải nghiệm nhất là vào các dịp lễ hội, đầu xuân. Tiêu biểu như tại xã Đồn Đạc, xã Nam Sơn, xã Thanh Sơn (huyện Ba Chẽ), xã Quảng An (Đầm Hà), xã Hải Sơn (Móng Cái), xã Bằng Cả (TP Hạ Long), xã Thượng Yên Công (Uông Bí)...

Tiếp tục khơi dậy tiềm năng

Để đa dạng hóa các sản phẩm, nâng cao khả năng cạnh tranh của “ngành công nghiệp không khói”, việc khai thác du lịch trên cơ sở bảo tồn, phát huy những giá trị độc đáo của văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số được coi là hướng đi quan trọng, mở ra nhiều triển vọng đối với Quảng Ninh nói riêng và các địa phương tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống nói chung.

Trò chơi đẩy gậy là một nét đẹp văn hóa của dân tộc Dao. Ảnh chụp tại Lễ hội Văn hóa Thể thao dân tộc Dao, Chợ phiên vùng cao Hà Lâu tháng 6/2020. Ảnh: Xuân Thao (CTV)

Theo đó, UBND tỉnh cũng đang giao cho các sở, ngành, địa phương liên quan tham mưu đề xuất xây dựng Đề án Du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, Đề án thành lập các Làng dân tộc thiểu số... Mục tiêu của các Đề án hướng tới thực hiện nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch bền vững, nâng cao thu nhập cho người dân tại các địa phương có tiềm năng, lợi thế phát triển. 

Cùng với việc triển khai xây dựng các đề án tổng thể tạo cơ sở, nền tảng để phát triển du lịch vùng miền núi, dân tộc thiểu số bền vững, đúng định hướng, các địa phương của tỉnh cũng đang tiếp tục đẩy mạnh công tác xúc tiến, quảng bá điểm đến du lịch. Đồng thời, đa dạng hóa sản phẩm du lịch để khai thác đầy đủ giá trị văn hóa bản địa gắn kết các hoạt động vui chơi, giải trí.

Bên cạnh đó, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển du lịch ở địa phương, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác du lịch chuyên nghiệp, biết khai thác lợi thế, tiềm năng văn hóa truyền thống và tổ chức hoạt động có hiệu quả. Các hoạt động thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho đồng bào dân tộc thiểu số về bảo tồn và phát triển văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số cũng đang được đẩy mạnh.

Chị em phụ nữ Sán Chỉ xã Đại Dực (Tiên Yên) đánh cầu chinh trong Ngày hội văn hoá - thể thao của dân tộc mình. Ảnh: Trần Minh

Ông Michael Croft, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam, nhận định: Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng, văn hoá của đồng bào dân tộc thiểu số đóng góp nhiều cho văn hoá Việt Nam. Du lịch ở đây dựa trên du lịch cộng đồng gắn với đời sống người dân. Khách du lịch được trải nghiệm những hoạt động quen thuộc của người địa phương, chứ người dân không phải thay đổi để làm hài lòng du khách.

Vì vậy, phát triển du lịch phải có sự tham gia trực tiếp của đồng bào dân tộc thiểu số và họ phải được hưởng lợi thỏa đáng từ các hoạt động này. Từ đó họ thấy được những giá trị cụ thể của văn hóa truyền thống dân tộc mình, có những hành động thiết thực để bảo tồn những giá trị đó. Đây là cách làm du lịch bảo tồn vẻ đẹp tự nhiên, văn hoá của người bản địa, không làm mai một giá trị truyền thống. Tôi nghĩ đây là mô hình hay khi phát triển du lịch.

Nguyễn Dung