Để du lịch cộng đồng ở Tiên Yên "cất cánh"

Dù quan tâm đầu tư phát triển sau, du lịch cộng đồng ở Tiên Yên đã bước đầu có những điểm sáng đáng chú ý. Đó là điều đáng khích lệ, đòi hỏi huyện cần quan tâm hơn để phát huy hết tiềm năng vốn có.

Vẻ đẹp vùng đất "ngã ba sông"

Là huyện miền núi, nằm ở trung tâm khu vực miền Đông của tỉnh, Tiên Yên có các trục đường quốc lộ 18A, 18C, 4B đi qua, thuận lợi cho giao thương hàng hóa, kết nối với cửa khẩu Móng Cái, Bình Liêu, Lạng Sơn là điều kiện để phát triển thương mại, dịch vụ, du lịch.

Vẻ đẹp vùng cao Đại Dực, đặc sắc văn hoá của bà con dân tộc Sán Chỉ... hấp dẫn du khách về tham quan, khám phá.

Tiên Yên được người dân, du khách thập phương biết đến như vùng đất hiền hoà, nhiều thắng cảnh đẹp, giàu bản sắc văn hoá, văn hoá cộng đồng các dân tộc thiểu số phong phú… Đây chính là nguyên liệu tuyệt vời để phát triển du lịch cộng đồng.

Về cảnh quan, Tiên Yên có rừng ngập mặn Đồng Rui và bãi cát Mũi Lòng Vàng. Rừng ngập mặn có diện tích khoảng 2.800ha, trong đó có 2.400ha rừng tự nhiên, có từ lâu đời, được đánh giá thuộc diện đẹp nhất tỉnh Quảng Ninh và lớn nhất miền Bắc, rất phong phú về đa dạng sinh học, với hàng trăm loài động, thực vật, thuỷ hải sản. Khi thuỷ triều xuống thấp, thú vị nhất là đi bộ giữa rừng tham quan, khám phá những cây sú, vẹt, đước cổ thụ có niên đại hơn trăm năm tuổi, cao từ 4-5m, từng đàn chim, cò chao lượn...

Từ Đồng Rui lên thuyền ra biển thăm Mũi Lòng Vàng, bãi cát vàng tự nhiên giữa biển. Với hơn 3km² bờ cát trải dài, cát vàng thoai thoải, nước biển xanh biếc, tạo thành một bãi tắm lý tưởng. Ra trải nghiệm tắm biển ở đây, du khách có thể cùng đánh bắt hải sản với ngư dân địa phương, chế biến các món ăn ưa thích.

Một góc phố đi bộ Tiên Yên nhộn nhịp hút khách.

Điểm đặc trưng thú vị là Tiên Yên còn có các thắng cảnh đẹp gắn với cộng đồng bà con dân tộc thiểu số còn lưu giữ nhiều giá trị bản sắc văn hoá. Đó là thắng cảnh thác Pạc Sủi (thôn Pạc Sủi, Yên Than) hoang sơ, tuyệt đẹp với 291,7ha rừng tự nhiên. Xuôi về xã Hải Lạng có di tích tâm linh Đền Đức ông Hoàng Cần với những giá trị lịch sử và văn hóa tâm linh quan trọng. Nơi đây vốn lưu giữ nhiều nét văn hóa bản địa độc đáo của dân tộc Dao và Sán Dìu như: Lễ hội, lễ tết, nhà cửa, trang phục, các nghi lễ nông nghiệp, lễ tục vòng đời, dân ca, dân vũ…

Ngoài ra, Tiên Yên còn làng văn hoá dân tộc Tày (thôn Đồng Đình, xã Phong Dụ) gồm 49 hộ dân tộc Tày, bảo tồn được nhiều nét văn hoá đặc trưng với lễ hội Đồng Đình (tháng Giêng hàng năm). Ở Đại Dực có làng văn hoá dân tộc Sán Chỉ với đặc trưng trang phục, ẩm thực, nhà cửa truyền thống còn lưu giữ, gắn với điều kiện tự nhiên với nhiều tiềm năng: Rừng tự nhiên, suối nước khoáng, núi Thông Châu, thác Nậm Văm...

Để phát huy lợi thế, huyện Tiên Yên đã xây dựng các đề án bảo tồn, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa; quy hoạch xây dựng các làng văn hoá dân tộc Dao Thanh Phán, Sán Chỉ, Tày, Sán Dìu... Đồng thời, huyện đã xây dựng các thiết chế văn hoá cơ sở cần thiết để phát huy thế mạnh cảnh quan, giá trị văn hoá nhằm phục vụ phát triển du lịch cộng đồng ở địa phương.

Để "cất cánh" tiềm năng du lịch cộng đồng

Có tiềm năng lớn nhưng du lịch cộng đồng Tiên Yên gần đây mới được quan tâm. Ông Phạm Văn Hoài, Phó Chủ tịch UBND huyện cho biết: Huyện có tiềm năng lớn phát triển du lịch cộng đồng, vì thế hiện huyện đang quan tâm sử dụng các nguồn lực, cách làm để phát huy thế mạnh này.

Đầu tư các nguồn lực đánh thức giá trị cảnh quan, văn hoá tạo nguyên liệu tốt để phát triển du lịch cộng đồng tại Tiên Yên. (Trong ảnh: Tiết mục biểu diễn đậm đà bản sắc dân tộc trong Lễ khai mạc Tuần Văn hóa - Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh lần thứ III - 2020)

Theo đó, Tiên Yên tuỳ vào hoàn cảnh địa phương đã đưa ra cách làm sáng tạo, tăng vai trò của cộng đồng. Nhờ đó, du lịch cộng đồng ở Tiên Yên đã có những thành quả ban đầu đáng khích lệ. Dù "sinh sau đẻ muộn", sơ khai so với nhiều địa phương trong tỉnh, nhưng dễ thấy Tiên Yên đã có những thành quả ban đầu đáng chú ý, đặc biệt là ở cách làm phát huy được sức mạnh cộng đồng với nguồn lực đầu tư còn hạn chế.

Một trong những điểm sáng, đó chính là xây dựng phố đi bộ Tiên Yên thời gian qua. Khởi động từ năm 2017, phố đi bộ hình thành dịch vụ phong phú, tạo nơi vui chơi cho người dân bản địa, điểm dừng chân cho du khách ra miền Đông, lên Bình Liêu. Nhờ phát huy sức mạnh, sự đóng góp của cộng đồng mà các dịch vụ, hoạt động phố đi bộ trở nên hấp dẫn, sôi động hơn.

Đơn cử như hoạt động văn hoá, văn nghệ, Nhà nước chỉ đảm nhận, hỗ trợ một phần kinh phí. Các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, khu phố, CLB... được vận động đảm nhận diễn chính các tối. Các tổ chức này đều mong muốn thể hiện hết sức mình, thể hiện nét đặc sắc nhất, khiến các chương trình của phố đi bộ ngày càng đặc sắc, nhộn nhịp hơn. Nhờ cách làm đó, lượng khách cuối tuần tới phố trung bình đạt trên 1.000 lượt. Thu nhập của người dân làm dịch vụ trên phố cũng được cải thiện nhiều.

Điểm sáng thứ 2 là thác Pạc Sủi, điểm đặc biệt hút khách vào mùa du lịch hè, từ tháng 4 đến tháng 10 hàng năm. Để thu hút khách, huyện Tiên Yên chưa tiến hành thu phí du khách tham quan. Để vận hành hiệu quả, bảo vệ tài nguyên điểm đến, hiện huyện giao cho 5 gia đình kinh doanh tại đây, giải quyết được 12 lao động.

Mô hình vận hành được thực hiện theo hình thức “tự quản”, tức là các hộ gia đình được giao làm dịch vụ phục vụ du khách, đồng thời là người đảm bảo vệ sinh môi trường, cảnh quan thác, bảo vệ rừng đầu nguồn... Cho tới nay, mô hình này vận hành tương đối hiệu quả, cảnh quan môi trường sạch đẹp, dịch vụ đảm bảo. Với khoảng cách chỉ chừng 6-7km từ trung tâm thị trấn, điểm đến này dần được nhiều du khách trong và ngoài huyện, các tỉnh ngoài biết tới tham quan.

Ngoài ra, du khách cũng bắt đầu biết tới và đến trải nghiệm rừng ngập mặn Đồng Rui, Mũi Lòng Vàng, mùa vàng ở Đại Dực... Tuy nhiên, có thể thấy, việc phát triển du lịch cộng đồng ở Tiên Yên mới chỉ ở  bước đầu, còn nhiều khó khăn. Các tiềm năng còn đang "ngủ yên", chưa phát huy được thế mạnh về cảnh quan, bản sắc văn hoá, các làng bản của đồng bào dân tộc...

Một tiết mục biểu diễn trong Lễ khai mạc Tuần Văn hóa - Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh lần thứ III - 2020 (tháng 11/2020).

Vì thế, thời gian qua du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Tiên Yên đa phần mang tính tự phát. Trên thực tế, nhờ hiệu quả truyền thông, ngày càng nhiều du khách biết tới và đến tham quan các điểm đến trên. Điều đáng tiếc là hiện Tiên Yên chưa thực sự có các dịch vụ chuyên nghiệp để đưa đón và giữ chân du khách như: Điểm lưu trú, nhà hàng ăn uống, dịch vụ giải trí... Vì thế, du khách đến rồi đi, không đưa lại nhiều nguồn thu cho địa phương, việc làm cho cộng đồng.

Bài toán đối với Tiên Yên là tìm và đầu tư nguồn lực để phát huy thế mạnh này. Bởi ngoài nguồn lực hạn chế, Tiên Yên hiện cũng chưa thu hút được nhà đầu tư lớn, chiến lược nào. Tuy nhiên, không thể đầu tư dàn trải vì nguồn lực đầu tư không đủ. Vì thế, việc cần đầu tư điểm nào, đầu tư trọng điểm ra sao là điều mà các cơ quan chức năng cần quan tâm.

Tạ Quân