Về Minh Châu, thưởng thức bánh gai gói lá xuôi

Nhắc đến ẩm thực ở xã đảo Minh Châu (Vân Đồn), chắc hẳn nhiều người liên tưởng tới ngay những món ăn ngon từ hải sản như mực ống, cá đục, sá sùng... Thế nhưng thật đáng tiếc nếu bạn đã đi Minh Châu mà chưa được thưởng thức bánh gai gói lá xuôi.

Bánh gai lá xuôi biển ở Minh Châu có vị thơm và hình dạng khá đặc biệt.

Có thể nói bánh gai từ bao đời nay đã trở thành món ăn dân dã ở rất nhiều vùng quê Việt Nam. Nó bước ra từ cuộc sống bình dị, là sự kết hợp hài hòa của những sản vật địa phương với bàn tay khéo léo của người làm bánh. Nhắc tới bánh gai ai cũng nhớ ngay tới thương hiệu bánh gai nổi tiếng ở vùng đồng bằng Bắc Bộ như bánh gai Ninh Giang (Hải Dương), Yên Sở (Hà Nội)…

Chút gạo nếp hòa cùng bột lá gai bao ngoài làm vỏ bánh kết hợp với đỗ xanh, dừa nạo, đường, hay tùy nơi thêm vào mứt bí, mỡ lợn ngâm đường làm nhân bánh. Cũng những nguyên liệu đó, người dân Minh Châu gói được thứ bánh gai rất đặc biệt, thơm nức và dễ ăn vô cùng.

Tôi và những đồng nghiệp thường xuyên đi Minh Châu và chúng tôi biết tới loại bánh này cũng hết sức tình cờ. Số là trong một chuyến theo tàu ngư dân đi biển câu cá đục về, mệt mỏi, cháy nắng và đói, tôi được đãi món bánh gai đặc biệt này. 

Theo chia sẻ của bà Châu Thị Hậu (thôn Ninh Hải, xã Minh Châu), dân gốc xã đảo này thì cùng với bánh chưng, bánh gai từ hàng trăm năm nay đã trở thành món bánh truyền thống được làm để dâng lên bàn thờ tổ tiên và thưởng thức vào mỗi dịp Tết cổ truyền. Điều khác biệt là bánh gai Minh Châu được gói bằng lá xuôi, loại lá nhỏ, giống hệt lá cọ. Cây xuôi là giống cây thân có đốt, họ cọ, mọc xung quanh vùng núi đá vôi hoặc vạt rừng trên xã đảo Minh Châu.

Tuy nhiên tìm lá xuôi không dễ, ngư dân Minh Châu phải lên rừng hoặc ra biển bơi thuyền qua khu vực Cửa Đối và Ba Mùn mới có. Lá xuôi thon dài, thân có nhiều gân cứng nên để dùng gói bánh được, người hái phải cẩn thận bởi lá xuôi khá sắc và cứng. Lá hái về phải mang phơi vài nắng cho khô. Trước khi gói bánh, lá xuôi được nhúng qua nước cho mềm để lúc gói bánh không bị vỡ. Và điểm khác biệt chính là sự sáng tạo trong việc gói bánh bằng lá xuôi.

"Ở đảo tìm lá gói bánh gai không hề dễ. Có lẽ vì thế mà các cụ đã tìm ra lá xuôi để gói. Lá xuôi tuy cứng nhưng sau khi phơi lại mềm, dai và rất bền. Đặc biệt bảo quản phần ruột bánh gai rất tốt, tiện cho ngư dân mang đi biển ăn. Điểm nổi bật chính là lá xuôi gói bánh rất dóc khi bóc và để lại hương thơm vô cùng dễ chịu. Đó là điểm khác biệt so với lá chuối hoặc các loại lá gói bánh gai khác" - bà Hậu kể

Hấp dẫn bánh gai lá xuôi Minh Châu.

Công thức làm bánh gai ở Minh Châu đơn giản nhưng yếu tố làm nên mùi vị đặc trưng cho món bánh này nằm ở lớp lá bên ngoài. Theo chia sẻ của bà Hậu thì nguyên liệu quan trọng nhất để làm nên món bánh gai Minh Châu là gạo nếp và lá gai. Trước hết là phải lựa chọn được loại gạo nếp thơm ngon, ngâm gạo khoảng 3 tiếng sau đó vo thật sạch gạo để loại bỏ phần nước chua trong quá trình ngâm gạo. Gạo sau khi để ráo nước sẽ được đem xay thành bột. Lá gai dùng để làm bánh là lá gai tươi, rửa sạch, đem luộc và xay nhuyễn. Bột gạo nếp và lá gai xay nhuyễn được trộn đều. 

Về phần nhân bánh, có thể làm bằng đỗ xanh hoặc đỗ đen. Với đỗ xanh thì chọn loại sạch vỏ, hấp chín, giã nhuyễn trộn đều cùng đường mật mía, dừa nạo sợi rồi nặn cùng phần vỏ bánh. Tất cả được gói khéo léo trong lớp lá xuôi rồi đem hấp trong khoảng 90 phút. Hoặc nhân bánh cũng có thể biến tấu với đỗ đen hấp chín trộn đường tạo nên hương vị khác lạ cho bánh gai.

Bánh gai Minh Châu thơm ngon, mềm dẻo luôn hấp dẫn thực khách phương xa. Mùi thơm lá xuôi hòa cùng mùi thơm gạo nếp và lá gai, vị ngọt nhân vừa phải. Thưởng thức miếng bánh thơm ngon sẽ khiến thực khách “mê” món bánh dân giã mà đặc biệt này. Vào mùa đông, bánh có thể để từ 20 - 22 ngày.

Vào mùa hè bánh có thể giữ nguyên độ dẻo trong 3 ngày. Muốn để lâu hơn thì cất ngăn mát tủ lạnh. Khi ăn thì hấp nóng, bánh vẫn dẻo, thơm và đậm vị. Nay món bánh truyền thống này được người dân đảo làm thiết đãi du khách. Có lẽ đây là món quà thú vị du khách nên thưởng thức và mua về làm quà khi du lịch đến xã đảo tuyệt đẹp này.

Tạ Quân

[links()]