Cửa Ông - Cặp Tiên: Một hành trình, hai điểm đến

Khu di tích đền Cửa Ông hiện nay nằm trên địa phận phường Cửa Ông, TP Cẩm Phả, còn đền Cặp Tiên thuộc xã Đông Xá, huyện Vân Đồn. Hai di tích ngăn cách bởi một vùng biển rộng nên trước đây khi chưa có cầu Vân Đồn, muốn đến với Cặp Tiên, người dân phải đi phà, mất khá nhiều thời gian...

Đền Cửa Ông và Cặp Tiên nằm trong quần thể Di tích quốc gia đặc biệt đền Cửa Ông.

Dù vậy, đền Cửa Ông và Cặp Tiên có một lịch sử gắn bó khá lâu dài. Đền Cặp Tiên vốn nằm trong quần thể khu di tích đền Cửa Ông được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 1989. Vừa qua, ngày 25/12/2017, di tích đền Cửa Ông được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt, đền Cặp Tiên tiếp tục nằm trong quần thể di sản được nâng hạng. Trong thực tế, Cửa Ông – Cặp Tiên cũng tự nhiên có sự kết nối theo kiểu “một hành trình – hai điểm đến”, vì những năm qua, người dân, du khách khi đã đến Cửa Ông sau đó thường tìm đến Cặp Tiên tiếp tục tham quan, dâng lễ tại đây.

Cuối tháng 8/2017, khu di tích đền Cửa Ông (TP Cẩm Phả) đã được công nhận là điểm du lịch, nằm trong hệ thống 5 điểm du lịch địa phương của thành phố. Quá trình đầu tư cơ sở hạ tầng những năm gần đây đã giúp cả 2 di tích có sự thay đổi đáng kể về diện mạo theo hướng khang trang hơn. Tuy nhiên, nhìn nhận thực tế thì Cửa Ông đã và đang được làm khá bài bản, còn Cặp Tiên có tu bổ nhưng còn nhỏ lẻ và khá chậm.

Nhiều hạng mục đã và đang được tiếp tục hoàn thiện tại khu di tích đền Cửa Ông (TP Cẩm Phả).

Trao đổi với chúng tôi, bà Nguyễn Thị Bích Thương, Phó trưởng Phòng VH-TT TP Cẩm Phả, cho biết: Thành phố đã, đang triển khai Quy hoạch tổng thể bảo tồn, phát huy giá trị đền Cửa Ông xây dựng từ năm 2014 và đã được tỉnh phê duyệt. Dịp đầu năm 2017, thành phố đã triển khai xong dự án tu bổ đền Trung, các công trình phụ trợ như sân lễ hội, quảng trường, cổng chính... với tổng kinh phí trên 48 tỷ đồng. Các hạng mục thuộc dự án di dời tượng đài Đức Ông Trần Quốc Tảng lên đồi cao, xây dựng lầu chuông, nhà lưu niệm chứng tích chiến tranh và các hạng mục phụ trợ đi kèm với tổng kinh phí hơn 123 tỷ đồng đã và đang tiếp tục triển khai. Kinh phí cho các dự án này đều từ vốn xã hội hoá, nguồn công đức hằng năm của du khách tại đền Cửa Ông và ngân sách tỉnh, TP Cẩm Phả. Các dự án “xương sống” tại đền Cửa Ông đều thực hiện theo quy hoạch, đảm bảo các quy định, đúng trình tự về đầu tư xây dựng.

Bà Thương cũng cho hay, nằm trong định hướng phát triển Di tích quốc gia đặc biệt đền Cửa Ông, thành phố hiện đang tập trung, quan tâm nhất là việc tu bổ, tôn tạo theo các quy định của Luật Di sản. Kết hợp với đó là khai thác khách phục vụ du lịch, vì đây cũng là 1 điểm du lịch của địa phương mới được tỉnh công nhận thời gian qua. Đầu năm nay, thành phố cũng đã kiện toàn Ban Quản lý di tích. Cùng với việc thực hiện các quy định về quản lý di tích, địa phương còn thực hiện việc quản lý điểm đến về phát triển du lịch, trong đó có liên quan về quản lý môi trường, xử lý rác thải, vệ sinh công cộng, xây dựng nhà vệ sinh đạt chuẩn phục vụ khách du lịch. Bên cạnh đó là đảm bảo về môi trường, đảm bảo về ANTT, ATGT cho du khách...

Khu vực đặt tượng đài Đức Ông trước kia nay đã thay thế bằng công trình mới (ảnh trái), tượng Đức Ông được di chuyển lên đồi cao, hướng ra Vịnh Bái Tử Long (ảnh phải).

Có quy mô nhỏ hơn, đền Cặp Tiên hiện nay gồm các công trình chính là cổng, đền chính, động Sơn Trang, giếng Tiên và một số hạng mục phụ trợ khác... đã được đầu tư tu bổ trong những năm qua. Ông Hồ Anh Tuấn, Phó trưởng Phòng VH-TT Vân Đồn, cho biết: Sau khi di dích đền Cửa Ông được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt, UBND tỉnh đã có văn bản chỉ đạo giao TP Cẩm Phả chủ trì phối hợp với UBND huyện Vân Đồn để xây dựng Đề án thành lập Ban Quản lý đền Cửa Ông – Cặp Tiên theo hướng là đơn vị sự nghiệp có thu. Trong khi chờ Đề án này được xây dựng và phê duyệt, triển khai, Ban Quản lý đền Cặp Tiên (cũ) vẫn vận hành trong mùa lễ hội đầu xuân vừa qua, giờ chủ yếu là thực hiện quản lý di tích về vệ sinh môi trường, PCCN, đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão... theo quy định. Các hoạt động tu bổ, tôn tạo đến nay đang tạm dừng...

Một số công trình đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích đền Cặp Tiên hiện nay.

Cửa Ông – Cặp Tiên dường như đã có chung một “mối duyên”. Việc quảng bá cho cả 2 di tích vẫn được tiến hành gắn với nhau trong thời gian qua, đồng thời các địa phương vẫn có sự phối hợp trong quản lý với đơn vị quản lý trực tiếp đền Cặp Tiên là xã Đông Xá (huyện Vân Đồn) và đền Cửa Ông là phường Cửa Ông (TP Cẩm Phả). Vì vậy, việc thành lập Ban Quản lý Di tích quốc gia đặc biệt này đang được các địa phương có di sản rất trông đợi. Thiết nghĩ, tỉnh cần quan tâm xem xét sớm vì điều đó liên quan mật thiết đến việc kết nối giữa Cửa Ông – Cặp Tiên trong quá trình bảo tồn, phát huy giá trị xứng tầm vị thế di sản, gắn với cơ hội phát triển cho cả 2 địa phương là Cẩm Phả và Vân Đồn.

Phan Hằng