Vắng như... chùa Bà Đanh

Từ thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam rẽ vào quốc lộ 21 với hai bên là cánh đồng lúa xanh mướt, đi qua cầu Cấm Sơn khoảng hơn 1km, chùa Bà Đanh thấp thoáng hiện ra sau những bóng cây bên con sông Đáy thơ mộng, lững lờ. Ngôi chùa nổi tiếng không chỉ kiến trúc, cảnh quan mà bởi câu thành ngữ làm thành... thương hiệu: “Vắng như chùa Bà Đanh”.

Ngày cuối tuần nhưng chùa Bà Đanh đìu hiu đúng như... thương hiệu của chùa.

Chùa Bà Đanh thuộc thôn Đanh, xã Ngọc Sơn, huyện Kim Bảng, là một di tích, danh thắng tiêu biểu đã được xếp hạng cấp quốc gia của tỉnh Hà Nam. Lối vào chùa rợp những bóng mát của những cây đa, duối cổ thụ, vải, nhãn xum xuê. Nằm trên một diện tích khá rộng, khoảng 10ha, chùa Bà Đanh tương truyền được xây dựng từ thế kỷ 7, trải qua nhiều lần trùng tu, quy mô chùa như hiện nay là của đợt trùng tu năm 1897 gồm nhiều công trình như: Bái đường, nhà thượng điện, phủ thờ Mẫu, nhà tổ… kiến trúc liên hoàn với nhau. Ngoài thờ Phật như bao ngôi chùa Việt Nam khác, nét đặc biệt của chùa Bà Đanh là còn thờ Tứ pháp trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam (bao gồm Pháp Vân - mẹ Mây, Pháp Vũ - mẹ mưa, Pháp Lôi - mẹ Sấm, Pháp Điện - mẹ Chớp) và thờ các nhân thần của đạo Giáo như Thái Thượng Lão Quân, Nam Tào, Bắc Đẩu.

Cây đào tiên bên hông chùa tạo nên điểm nhấn về cảnh quan của chùa Bà Đanh.

Theo sư thầy Thích Đàm Đam - trụ trì chùa thì chùa Bà Đanh còn giữ được nhiều cổ vật, cổ thư quý hiếm, nhất là tượng pháp, khánh đá, câu đối... Trong đó, tượng Bà Chúa Đanh hay tượng Pháp Vũ - vị thần chủ được thờ trong chùa tạc theo tư thế toạ thiền với khuôn mặt đẹp, hiền từ, đầy nữ tính, gần gũi và thân thiết tương truyền là một người con gái được các thần phái về để trông coi vùng này. Trong tâm thức dân gian, bà Chúa Đanh chính là vị thần mùa màng, phù hộ cho nông nghiệp, giúp cho mùa màng tốt tươi, nhà nhà no ấm.

Rồng đá - một trong các di vật mang dấu ấn nghệ thuật thời Nguyễn.

Lý giải về câu thành ngữ “Vắng như chùa Bà Đanh”, sư thầy Thích Đàm Đam cho biết, có ý kiến cho rằng do chùa Bà Đanh quá linh thiêng nên khách thập phương cũng ít dám ghé qua vì sợ nếu thất lễ sẽ bị trừng phạt. Cũng có nhiều ý kiến cho rằng do xưa chùa Bà Đanh nằm ở vị trí u tịch, xa dân cư, ba mặt là sông, rừng rậm, lại có nhiều thú dữ nên không ai dám vào. Cách duy nhất an toàn là chèo thuyền qua sông Đáy nhưng vì bất tiện nên người hành hương thưa thớt. Dù giải thích thế nào thì nguồn gốc câu thành ngữ “Vắng như chùa Bà Đanh” đến nay vẫn là một bí ẩn!

Trần Minh