Tổ chức, Khai thác dịch vụ trên Vịnh Hạ Long: Cánh cửa đang mở rộng

Xã hội hoá lĩnh vực tổ chức, khai thác dịch vụ, thu phí tham quan Vịnh Hạ Long theo phương thức công - tư là chủ trương của Quảng Ninh, nhằm hướng đến mục tiêu cao nhất là nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch trên Vịnh Hạ Long. Đây là cơ hội chia đôi cho cả cơ quan quản lý nhà nước cũng như doanh nghiệp khi một bên sẽ chuyên sâu trong hoạt động quản lý và bảo tồn di sản, còn một bên sẽ phát huy cách làm năng động, hiệu quả của doanh nghiệp để thức dậy Vịnh Hạ Long, thức dậy “đàn rồng” đang “ngủ say”.

Quản lý nhà nước, bảo tồn, phát huy giá trị di sản và tổ chức, quản lý các hoạt động dịch vụ, khai thác, thu phí tham quan Vịnh Hạ Long là 2 nhiệm vụ chính của Ban Quản lý (BQL) Vịnh Hạ Long kể từ khi thành lập, ngay sau khi Vịnh Hạ Long được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới năm 1994.

Khách du lịch tham quan hang Sửng Sốt trên Vịnh Hạ Long.

Suốt gần 20 năm qua, các giá trị của di sản đã được bảo tồn khá tốt. Nhưng “cái áo” quản lý nhà nước với di sản cũng ngày càng chật chội hơn, bộc lộ nhiều bất cập hơn, từ việc quản lý di sản khu vực ven bờ, bảo vệ môi trường, sự nghèo nàn, đơn điệu của hệ thống sản phẩm du lịch trên Vịnh cho đến hạ tầng du lịch, chất lượng dịch vụ còn nhiều vấn đề đáng bàn, chưa xứng tầm với Vịnh Hạ Long. Việc vận hành khai thác du lịch nơi đây bị đánh giá là dưới tiềm năng, trừ khâu giải quyết việc làm thì mức đóng góp của du lịch Vịnh Hạ Long chỉ dừng lại ở 2-3% GDP của tỉnh trong 2 năm trở lại đây. Thời gian lưu trú ngắn, tỷ lệ khách quay lại cũng như mức chi tiêu của du khách khi đến Hạ Long rất thấp... Nhu cầu của du khách khi đến Hạ Long hiện nay không chỉ là tắm biển, thưởng ngoạn phong cảnh mà còn muốn đến đây nghỉ ngơi, mua sắm, vui chơi ở những dịch vụ giải trí đẳng cấp…

Rõ ràng, cả khâu quản lý, bảo tồn di sản cũng như hoạt động dịch vụ du lịch nơi đây đều đòi hỏi phải đạt chuẩn cao hơn, nếu không sẽ khó tránh những tác động tiêu cực đến môi trường và giá trị di sản.

Tiền lệ đã có

Chính vì vậy, Quảng Ninh đã có chủ trương tách chức năng, nhiệm vụ làm dịch vụ, khai thác, thu phí tham quan ra để BQL Vịnh Hạ Long có thể tập trung, chuyên sâu và nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo tồn đối với di sản. Tỉnh cũng lên kế hoạch tìm một đối tác mạnh để song hành cùng chính quyền phát huy giá trị của di sản, bằng việc mời gọi các doanh nghiệp có năng lực vào quản trị hoạt động dịch vụ trên Vịnh Hạ Long.

Thực tế, thế giới cũng như trong nước đã có nhiều mô hình giao cho doanh nghiệp quản lý các di tích, danh thắng. Như nước bạn Campuchia đã cho Công ty Sokha Hotel (Tập đoàn Sokimex) thay nhà nước thu phí tham quan di sản Angkor Watt từ nhiều năm qua; Toà thị chính Paris cũng đã trao quyền quản lý công trình tháp Eiffel cho Công ty SETE; đền Taj Mahal (Ấn Độ) cũng được giao cho doanh nghiệp quản lý. Trong nước, Công ty Xuân Trường đang khai thác khu danh thắng Tràng An, Quảng Bình cho Công ty CP Tập đoàn Trường Thịnh đầu tư khai thác du lịch sinh thái tại động Thiên Đường, thuộc vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Hay Vinpearl (Nha Trang - Khánh Hoà) cũng khai thác du lịch biển từ mô hình công - tư...

Không ít mô hình kể trên đã thành công với kết quả rõ nét và ngược lại, tiêu cực cũng xảy ra ở một số nơi. Rõ ràng, là tỉnh đi sau, Quảng Ninh có thể học hỏi từ cả những thành công và thành bại để tìm ra hướng tốt nhất cho mình, tránh “vết xe đổ” của những mô hình đi trước. Dư luận thời gian qua rất quan tâm đến vấn đề này, cho rằng Vịnh Hạ Long cần có một mô hình riêng, phù hợp với đặc thù một di sản có quy mô lớn, trải rộng với hàng chục ngàn người dân sinh sống, kinh doanh; việc mở cửa cần tránh tạo nên một doanh nghiệp độc quyền cung cấp dịch vụ. Nhiều ý kiến cũng lên tiếng cảnh báo về khâu kiểm tra, giám sát của chính quyền khi giao đất cho doanh nghiệp, bởi bài học nhãn tiền từ không ít dự án giao đất lâu dài đã và đang gây tác động tiêu cực đến Vịnh Hạ Long vẫn còn nguyên giá trị.

Tour nghỉ đêm trên Vịnh Hạ Long là một trong những sản phẩm hút khách du lịch.

Khởi động cuộc đua

Vừa qua, cả hai Tập đoàn lớn là Bitexco và Tuần Châu đều đề nghị được khai thác và quản lý dịch vụ, thu phí tham quan Vịnh Hạ Long, Vịnh Bái Tử Long. Di sản này rõ ràng có sức hút du khách vào bậc nhất của Việt Nam khi hàng năm đón tới mấy triệu lượt khách tới tham quan. Riêng tiền bán vé tham quan, số khách này dự kiến sẽ đem về cho tỉnh số thu ngân sách trong 10 năm tới trên 6.000 tỷ đồng...

Đây rõ ràng cũng là sức hút lớn với các doanh nghiệp khi quyết định vào cuộc đua. Nhưng phương án khai thác mà các đơn vị đưa ra liệu có xứng tầm? Cả hai doanh nghiệp này đều đề xuất với tỉnh nhượng quyền quản lý du lịch Vịnh Hạ Long và Vịnh Bái Tử Long trong vòng 50 năm với mức phí đưa ra cụ thể. Theo đề xuất lần đầu của Bitexco, phí nhượng quyền 3 năm đầu sẽ là 90 tỷ đồng, 3 năm tiếp theo là 130 tỷ đồng, sau đó là 160 tỷ đồng. Việc chia lợi nhuận được chia lại cho tỉnh theo tỷ lệ sau 3 năm đầu là 20%, sau 6 năm là 30% và sau 10 năm là 50%. Bitexco đưa ra viễn cảnh doanh thu du lịch từ Vịnh Hạ Long đạt ngưỡng 5 tỷ USD (so với hiện tại chỉ là 10 triệu USD).

Tuy nhiên, khoảng thời gian quá dài cũng như đề xuất về việc giao toàn bộ quyền quản lý Vịnh Hạ Long và Bái Tử Long cho Bitexco đã bị phản đối mạnh mẽ vì nhiều lý do như: Việc khai thác chưa đề cập đến lợi ích cộng đồng, lợi ích của người dân nói chung và các doanh nghiệp, tổ chức khác đang kinh doanh trên Vịnh Hạ Long; Bitexco đòi chia sẻ doanh thu với các bên cung cấp dịch vụ khác (tàu thuyền, khách sạn) đang kinh doanh trên Vịnh là điều chưa hợp lý; phương án khai thác chưa cụ thể mà chỉ chung chung theo kiểu doanh nghiệp sẽ đầu tư để tạo dựng một thương hiệu du lịch đẳng cấp quốc tế, phát triển Vịnh Hạ Long thành điểm đến hàng đầu khu vực Đông Á; chưa có sự tìm hiểu kỹ lưỡng về đặc thù du lịch trên Vịnh Hạ Long; mức doanh thu phí tham quan tính toán chưa thực tế...

Đây mới chỉ là chặng khởi đầu, Bitexco và các doanh nghiệp khác nếu vẫn tiếp tục cuộc đua, chắc chắn sẽ phải điều chỉnh phương án khai thác phù hợp, hiệu quả hơn. Quảng Ninh đã mở rộng cửa tạo cơ hội cho các doanh nghiệp thể hiện bản lĩnh, năng lực trong việc khai thác dịch vụ, thu phí, phát huy giá trị Vịnh Hạ Long. Nắm bắt được cơ hội này phải là các doanh nghiệp có tâm, xứng tầm, bởi đây cũng là cơ hội để nâng tầm chất lượng du lịch tương xứng với di sản - kỳ quan vô giá Vịnh Hạ Long.

Phan Hằng