"Với Vịnh Hạ Long, nhiệm vụ hàng đầu luôn là công tác bảo tồn"

(Ông Đỗ Đức Thắng, Phó Trưởng Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, trao đổi với PV Báo Quảng Ninh)

- Là người đã gắn bó nhiều năm với Vịnh Hạ Long, theo ông nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để phát huy khai thác Di sản - Kỳ quan thiên nhiên thế giới này là gì, thưa ông?

+ Chúng ta biết rằng, sức hấp dẫn to lớn của Vịnh Hạ Long là ở toàn bộ những giá trị nguyên bản, nguyên sơ mà thiên nhiên ban tặng cho chúng ta. Tổ chức UNESCO hai lần công nhận và đưa Vịnh Hạ Long vào danh sách Di sản thiên nhiên thế giới, cộng đồng quốc tế đã bầu chọn và vinh danh Vịnh Hạ Long là một trong 7 kỳ quan thiên nhiên thế giới cũng vì điều này. Và vì thế, việc phát huy, khai thác Vịnh Hạ Long chỉ có thể đem lại hiệu quả cao nhất trên cơ sở những giá trị nguyên bản của Vịnh Hạ Long được bảo vệ tốt nhất, có sức lan toả sâu rộng nhất.

Cán bộ, nhân viên Ban Quản lý Vịnh Hạ Long dọn vệ sinh môi trường ở bãi tắm Soi Sim.

Chính vì vậy, mỗi khi chúng ta đưa ra một cơ chế chính sách, một chủ trương đầu tư hay xây dựng một dự án v.v.. trên Vịnh Hạ Long, câu trả lời đầu tiên không phải lợi nhuận, lợi ích kinh tế là bao nhiêu, mà đó là với đầu tư ấy, dự án ấy… Vịnh Hạ Long có được bảo vệ tốt nhất hay không? Bởi xét cho cùng sự bảo vệ tốt nhất những giá trị của Di sản - Kỳ quan Vịnh Hạ Long mặc nhiên đã hàm chứa sức mạnh tiềm năng cho việc phát huy khai thác những hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất của nó rồi, phải không nào?

- Với cách đặt vấn đề như vậy, theo ông những thách thức lớn nhất trong công tác bảo vệ Di sản - Kỳ quan Vịnh Hạ Long hiện nay là gì?

+ Trước hết, phải nói đến điều kiện môi trường đặc thù của Vịnh Hạ Long. Đó là một môi trường đặc biệt. Phạm vi không gian môi trường nước trải rộng trên 1.000km2, với gần 2.000 hòn đảo lớn nhỏ. Trên đảo là thảm cây xanh, động, thực vật phong phú. Trong lòng các đảo đá lại chứa đựng cả một hệ thống hang động quý giá, dễ bị làm đứt gãy, xâm hại. Trong khi đó, môi trường Vịnh Hạ Long lại là nơi diễn ra những hoạt động của nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau của các tổ chức và cá nhân. Hoạt động giao thông cảng biển, nuôi trồng, đánh bắt, chế biến hải sản với mật độ ngày càng gia tăng. Các loại phương tiện hoạt động trên Vịnh sử dụng nhiên liệu dầu mỡ rất dễ bị xả thải gây ô nhiễm. Thậm chí một số trạm bán xăng dầu được thiết lập ngay trên mặt Vịnh v.v.. Thêm vào đó, số lượng tàu thuyền du lịch cũng đang tăng lên nhanh chóng, từ chỗ chỉ khoảng 50 chiếc, nay lên tới trên 500 chiếc hoạt động trên Vịnh. Dải ven bờ Vịnh Hạ Long trải dài mấy chục km, nơi đang diễn ra phát triển đô thị hoá nhanh. Mật độ các khu dân cư đông lên, các cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ, trung tâm thương mại, nhà hàng ăn uống, khách sạn… chưa có biện pháp hữu hiệu để xử lý nước thải sinh hoạt theo quy định tiêu chuẩn môi trường. Bên cạnh đó, hoạt động khai thác than, sản xuất vật liệu xây dựng, chế biến thực phẩm, đổ thải v.v.. cũng luôn đòi hỏi nghiêm ngặt về chống gây ô nhiễm môi trường, liên quan trực tiếp tới Di sản Vịnh Hạ Long... Tất cả các hoạt động trên đây xu hướng ngày càng phát triển, gia tăng mạnh mẽ. Đó là những vấn đề hết sức lớn và phức tạp, đang thách thức chúng ta, đòi hỏi chúng ta phải có những giải pháp ở tầm vĩ mô lâu dài và ở cả những giải pháp cụ thể trước mắt.

- Vậy để “hoá giải” những thách thức đó nhằm bảo vệ Di sản Vịnh Hạ Long, theo ông cần phải thực hiện những nhiệm vụ gì?

+ Bảo vệ Vịnh Hạ Long như tôi nói ở trên, thực chất là bảo vệ toàn vẹn những giá trị vốn có của nó khỏi sự xâm hại của con người và tự nhiên, giải quyết hài hoà, hợp lý giữa bảo vệ Di sản với phát triển kinh tế - xã hội. Chính vì vậy, theo tôi cần thực hiện 4 giải pháp quan trọng sau:

Một là, bảo vệ toàn bộ giá trị về vẻ đẹp cảnh quan tự nhiên và giá trị địa chất địa mạo Vịnh Hạ Long. Đây là hai giá trị đặc sắc tiêu biểu nhất để Vịnh Hạ Long có một không hai trên thế giới, được UNESCO công nhận hai lần ghi vào danh sách Di sản thế giới, được cộng đồng quốc tế bầu chọn là một trong 7 kỳ quan thiên nhiên thế giới.

Vì vậy, dù trong bất cứ điều kiện, hoàn cảnh nào, dù khó khăn thách thức đến đâu, chúng ta phải bảo vệ tốt nhất, bảo vệ nguyên vẹn những giá trị vô cùng quý báu này. Và nhiệm vụ bảo vệ ở đây là phải bằng mọi biện pháp cần thiết để vẻ đẹp cảnh quan tự nhiên, giá trị địa chất địa mạo được ngưng đọng sau mấy trăm triệu năm biến đổi không bị ảnh hưởng xấu, không bị xâm hại, không bị sai lệch đi những giá trị tuyệt mỹ vốn có.

Hai là, bảo vệ môi trường nước Vịnh Hạ Long. Đây là một trong những thành tố đặc sắc để làm nên một bức tranh Di sản, một bức tranh tuyệt tác thiên nhiên. Bảo vệ môi trường nước là một trong những vấn đề rất lớn của bảo vệ môi trường chung. Đối với Vịnh Hạ Long thì bảo vệ môi trường nước là một nhiệm vụ khó khăn phức tạp nhất, hiện vẫn đang đòi hỏi phải giải quyết kịp thời những vấn đề bức xúc đặt ra, nhất là hệ thống nước thải, chất thải từ dải ven bờ.

Để bảo vệ tốt môi trường nước của Vịnh Hạ Long, chúng ta phải bảo vệ thật tốt môi trường ngay từ dải ven bờ, môi trường đầu nguồn… Không để xảy ra tình trạng ô nhiễm nước, xả thải chất thải từ ven bờ Vịnh đến việc thu gom, xử lý rác thải trên mặt Vịnh.

Ba là, bảo vệ đa dạng sinh học Vịnh Hạ Long: Đảm bảo hệ sinh thái, thảm động, thực vật trên các đảo núi, dưới đáy Vịnh, các rạn san hô không bị xâm hại, được phát triển một cách tự nhiên; bảo vệ được nguồn lợi thuỷ sản: Ngăn chặn không để xảy ra tình trạng nổ mìn, dùng các phương tiện đánh bắt huỷ diệt v.v..

Bốn là, bảo vệ toàn bộ các di tích lịch sử, văn hoá Vịnh Hạ Long gắn liền với công tác bảo vệ toàn bộ Vịnh Hạ Long. Kịp thời ngăn chặn, không để xảy ra những hành động phá hoại những di chỉ khảo cổ, những dấu tích hoá thạch, những hiện vật, tầng văn hoá minh chứng Vịnh Hạ Long còn là một trong những cái nôi của con người Việt cổ, là nơi có thương cảng cổ xưa nhất Việt Nam, có những trang sử hào hùng của dân tộc. Phải bảo vệ được cả những nét văn hoá truyền thống của người dân chài Hạ Long. Đó chính là bảo vệ sự phong phú, đa dạng, giàu tiềm năng của Di sản, Kỳ quan Vịnh Hạ Long.

- Đó là 4 giải pháp mang tính chiến lược! Còn nhiệm vụ trước mắt hiện nay thì sao, thưa ông?

+ Trước hết, nhiệm vụ bảo vệ và phát huy khai thác Vịnh Hạ Long phải trên cơ sở tuân thủ, thực hiện nghiêm túc theo hệ thống pháp luật của Nhà nước và Công ước quốc tế về bảo tồn di sản văn hoá và thiên nhiên thế giới, các quy hoạch đã được cấp thẩm quyền phê duyệt. Bên cạnh đó, tiếp tục thực hiện nghiên cứu khoa học đầy đủ hơn, tuyên truyền sâu rộng hơn về Vịnh Hạ Long. Các hoạt động đầu tư cho quản lý, phát huy khai thác không phá vỡ cảnh quan tự nhiên tuyệt mỹ, không xâm hại các giá trị của Vịnh Hạ Long, tuân thủ theo quy hoạch và hệ thống pháp luật. Ngăn chặn, xử lý nguồn nước thải, chất thải dải ven bờ gây ô nhiễm môi trường, thực hiện triệt để việc thu gom và xử lý rác thải trên mặt nước Vịnh Hạ Long. Đồng thời nêu cao trách nhiệm, phối hợp với các ngành chức năng, địa phương liên quan, tăng cường công tác thanh, kiểm tra để ngăn chặn, phát hiện, xử lý các vi phạm làm tổn hại trực tiếp hoặc gián tiếp đến Di sản, Kỳ quan. Mọi hành vi xâm hại đến các giá trị Vịnh Hạ Long đều phải bị xử lý nghiêm theo pháp luật.

Ngoài ra, tôi cũng muốn nhấn mạnh thêm rằng, để bảo tồn, phát huy khai thác tốt hơn nữa Di sản, Kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã đề nghị tỉnh và Chính phủ xem xét để có những quy định cho Ban có đầy đủ thẩm quyền hơn trong vai trò thanh tra, xử lý, xử phạt vi phạm trên Vịnh Hạ Long…

- Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

Thu Hương (thực hiện)