Lạc vào xứ sở nhà trình tường

Trong một lần trên đường đến thăm cửa khẩu Chi Ma của tỉnh Lạng Sơn, chúng tôi thực sự bị hấp dẫn bởi những xóm nhà đất dọc hai bên tỉnh lộ 236. Những ngôi nhà nằm trên triền núi, cách con đường bởi những cánh đồng lúa đang vào mùa, cũng có những nhà nằm ngay cạnh đường... Trong ánh nắng trưa mùa hè, những ngôi nhà đất như bừng sáng. Sự bừng sáng của màu đất trên nền xanh của núi rừng, ruộng lúa và mây trời khiến ta thấy xao xuyến trước vẻ đẹp bình dị của quê hương, đất nước...

Con đường tỉnh lộ thẳng tắp, mượt mà dẫn chúng tôi đến với bản Khiểng, xã Hữu Khánh, huyện Lộc Bình (cách thị trấn Lộc Bình khoảng 5-6km). Thấp thoáng 2 bên triền núi, những ngôi nhà mang màu đất hiện lên ấm áp, thân quen… Ghé thăm bản, chúng tôi rất ngạc nhiên khi những ngôi nhà đất của cộng đồng người Tày vẫn còn được duy trì, bảo tồn một cách nguyên vẹn, gần như không bị ảnh hưởng bởi nhịp sống hiện đại bên ngoài.

Rẽ vào xóm nhà nằm trên sườn đồi thoai thoải, bọn trẻ ùa ra, một bác trai nhà ngay cuối xóm nhìn chúng tôi bằng ánh mắt thân tình. Và khi biết chúng tôi từ xa đến, muốn thăm thú bản làng, bác tỏ ra rất vui vẻ.

Đứng nói chuyện với bác trai một lúc thì có thêm mấy người phụ nữ trong xóm nữa cũng đến chỗ chúng tôi. Mọi người hồ hởi giới thiệu: “- Muốn xem nhà đất hả? Vậy phải lên ngôi nhà cổ phía trên kia kìa!”. Nói rồi các cô bác dẫn lối đưa chúng tôi lên thăm ngôi nhà được coi là cổ nhất làng

Ngôi nhà toạ lạc ở vị trí cao nhất trong làng, cao hơn cả những ngôi nhà hai tầng, cũng được xây bằng đất khác. Những viên đá to, phẳng đặt sâu vào lòng đất để tạo thành những bậc thang vững chắc dẫn lên ngôi nhà. Một điều đặc biệt là nhà có rất nhiều ô cửa sổ. Tôi thực sự ngạc nhiên bởi mặc dù được xây bằng đất sét nhưng những ngôi nhà ở đây vẫn bền bỉ với thời gian. Hỏi thăm những người trong làng, chúng tôi được biết nhà trình tường được làm bằng cách trực tiếp dùng khung để nén đất sét trình tường, hoặc cũng có thể dùng khuôn đúc đất sét thành những viên gạch mộc rồi xây. Và còn thú vị hơn, vữa để xây không phải là xi măng và cát như ở dưới xuôi mà được thay thế bằng… đất sét nhão. Tuy thế nhưng độ vững chắc của những ngôi nhà này vẫn rất cao. Chị chủ ngôi nhà cổ ở giữa xóm cho chúng tôi biết: “Nhà đất mùa đông thì ấm áp còn mùa hè lại mát mẻ. Chỉ có điều, mùa mưa hơi ẩm nồm, dễ bị ẩm mốc. Vì thế bà con dân bản thường xây bếp trong nhà để nhà luôn được giữ ấm mà không bị ẩm...”.

Những ngôi nhà trình tường thường được xây dựng gần nhau, tạo nên một quần thể nhà đất ở thế dựa lưng vào núi, phía trước là ao hồ hoặc đồng ruộng mênh mông.

Nét cổ kính thể hiện qua những mái ngói rêu phong ám màu khói bếp, qua những bức tường đất bong tróc lớp vôi trắng, lộ ra màu đất thẫm nâu...

Điểm đặc biệt nữa làm nên nét đặc trưng của nhà trình tường chính là móng nhà.

Móng của mỗi ngôi nhà được xếp bằng những viên đá cuội ngay ngắn, vừa khít nhau để có thể chịu lực và tạo nên độ vững chắc cho cả công trình và mang lại vẻ đẹp độc đáo, vừa hoang sơ vừa thân quen...

Cũng như những ngôi nhà trình tường đẹp một cách mộc mạc, bình dị, những người dân bản Khiểng thật chân chất. Khách xa tới bản, ai cũng niềm nở, vồn vã. Thậm chí nếu bạn muốn, họ còn sẵn lòng chụp ảnh lưu niệm với bạn...

Lang thang trong những lối nhỏ giữa những ngôi nhà đất, chúng tôi cảm thấy thật bình yên. Dường như cuộc sống nơi đây vẫn chưa hề bị xáo động bởi cuộc sống ồn ã thời hiện đại. Hay cũng có thể nói, trong những ngôi nhà tường cổ xưa ấy là một cuộc sống còn bảo lưu nhiều nét văn hoá thuần khiết của bà con dân tộc Tày ở đây. Và đó mới là điều quan trọng nhất!

Vân Hải (CTV)