Cọ Hạ Long

Cọ Hạ Long (tên khoa học là Livistona halonggensis) là một trong những loài thực vật đặc hữu chỉ có ở Vịnh Hạ Long, được các nhà khoa học phát hiện vào năm 1999 cùng với một số loài đặc hữu khác như: Ngũ gia bì Hạ Long, Nhài Hạ Long, Sung Hạ Long, Khổ cử đại Hạ Long...

Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học và cán bộ Phòng Nghiệp vụ, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, thì Cọ Hạ Long hiện chỉ phân bố rải rác trên một số đảo của Vịnh Hạ Long, tập trung nhiều nhất ở các đảo Chân Voi, Tùng Lâm, khu vực hòn Mây Đèn - Tam Cung với mỗi nơi chừng 30 - 50 cá thể. Cọ Hạ Long là loài ưa sáng, có chiều cao vượt chội so với các loài cây khác, thường mọc trên các đỉnh đảo đá. Rễ của Cọ Hạ Long rất khoẻ và cứng, có khả năng bám trên đá hay luồn lách vào các khe nứt của núi đá vôi. Thân Cọ Hạ Long là dạng thân cột, không phân nhánh, chiều cao của cây trưởng thành từ 7-12m, đường kính thân từ 25-30cm, toàn thân cây có các lớp viền bao phủ. Lá của Cọ Hạ Long xếp theo hình hoa thị tại đỉnh thân, phiến lá xẻ chân vịt, đường kính trung bình 45-60cm, cuống lá dài 0,8-1,2m, có hai hàng gai dọc hai bên cuống. Cọ Hạ Long ra hoa vào thời gian từ tháng 4-6, hoa có màu trắng vàng, mọc thành từng cụm như đuôi sóc. Quả Cọ Hạ Long có hình cầu, đường kính từ 1,6-1,8cm.

Cọ Hạ Long thường mọc trên các đỉnh đảo và ra hoa vào tháng 4 đến tháng 6 hàng năm. Ảnh: TRẦN MINH

Đặc trưng nổi bật để phân biệt Cọ Hạ Long với loài Cọ xẻ (phổ biến ở các tỉnh Phú Thọ, Thái Nguyên...) là thuỳ lá của Cọ Hạ Long chẻ sâu vào gân chính, gai cuống lá ngắn và to, cụm hoa vươn cao hẳn lên phía trên cuống lá, quả có hình cầu (còn quả Cọ xẻ hình bầu dục), rễ cứng và có khả năng tạo cảnh quan đẹp.

Nhằm bảo tồn, nhân giống Cọ Hạ Long, từ giữa năm 2006, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Trung tâm nghiên cứu ứng dụng khoa học và sản xuất lâm nông nghiệp Quảng Ninh đã phối hợp triển khai đề tài “Nghiên cứu các đặc điểm sinh học, khả năng bảo tồn và phát triển loài cọ đặc hữu Vịnh Hạ Long”. Sau 3 năm triển khai, đề tài đã mang lại thành công nhất định, đó là đã nhân giống được Cọ Hạ Long. Qua thí nghiệm ươm hạt trong môi trường đất tự nhiên, độ ẩm 60%, tỷ lệ nảy mầm của hạt đạt 23%; trên cát tinh, độ ẩm 60%, tỷ lệ nảy mầm đạt 10%. Hạt cọ ươm 15 ngày thì nảy mầm, sau 25 ngày cây con cao 6cm, sau 90 ngày cao 12cm. Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã nhân giống và trồng được 80 cây cọ con tại 2 khu vực đảo Cát Lán và Hang Trai trên Vịnh Hạ Long, các cây này sống, sinh trưởng tốt. Ngoài Vịnh Hạ Long, Cọ Hạ Long cũng đã được Vườn quốc gia Cát Bà trồng thực nghiệm và nhân giống ở đây.

Từ thành công của việc ươm giống là tiền đề cho việc trồng, nhân giống Cọ Hạ Long ra các địa điểm tham quan du lịch, vừa đạt được mục đích bảo tồn, phát triển loài cây đặc hữu này, đồng thời còn tạo ra cảnh quan đẹp, làm cho du khách hiểu rõ hơn, có cái nhìn gần hơn về những giá trị đa dạng sinh học của Vịnh Hạ Long.

Tính cho đến nay, Cọ Hạ Long là loài thực vật duy nhất trong số các thực vật đặc hữu của Vịnh Hạ Long được nhân giống thành công. Ông Ngô Hùng, nguyên Trưởng Ban Quản lý Vịnh Hạ Long từng có ý tưởng là làm thế nào để vượt lên khuôn khổ bảo tồn, còn khai thác những giá trị của loài cây đặc hữu này, phục vụ du lịch. Chẳng hạn như tạo ra các những chiếc nón xinh xắn làm quà lưu niệm bằng chính lá của Cọ Hạ Long, trên nón có các thông tin về Cọ Hạ Long và các giá trị về đa dạng sinh học của Vịnh Hạ Long. Ngoài ra cũng có thể tạo nên các sản phẩm khác từ cành, quả, thân của loài cây đặc hữu này.

Đại Dương