Bài 1: Vì sao nhiều hộ dân chưa đồng tình?

Theo thống kê của cơ quan chức năng, công tác giải quyết các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai chiếm hơn 90% số lượng đơn thư của công dân. Trong số này, phần lớn liên quan đến GPMB, xác định nguồn gốc đất.

Các hộ dân khu Bùi Xá, phường Tân An, TX Quảng Yên cho rằng đất ở của các hộ giáp với đường đi, dự án thu hồi vào đất ở nhưng lại chỉ bồi thường giá đất nông nghiệp.

Vụ việc của 15 công dân khu Bùi Xá, phường Tân An, TX Quảng Yên khiếu nại về phương án bồi thường, GPMB thực hiện dự án cải tạo, nâng cấp đường 331B mà chúng tôi nêu dưới đây là một ví dụ trong số nhiều đơn thư khiếu kiện có liên quan đến đất đai, bồi thường GPMB. Lý do mà các hộ dân không đồng tình là vì trong quá trình lập phương án đền bù việc xem xét nguồn gốc đất chưa thoả đáng, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân.

Dân "khiếu" xác định nguồn gốc đất chưa đúng

Dự án Cải tạo, nâng cấp tỉnh lộ 331B đoạn Chợ Rộc - Bến Giang (TX Quảng Yên) có tổng chiều dài 4,9km đi qua địa bàn xã Tiền An và phường Tân An. Triển khai thực hiện dự án, tháng 8/2018, UBND TX Quảng Yên đã có thông báo thu hồi đất để thực hiện dự án. Riêng phường Tân An có 387 hộ bị ảnh hưởng, tính đến ngày 13/6/2019, đã có 205 hộ được phê duyệt phương án bồi thường, trong đó 172 hộ nhận tiền và bàn giao mặt bằng; còn lại một số hộ dân chưa đồng ý với phương án được phê duyệt nên đã có đơn gửi cơ quan chức năng. 

Theo đơn kiến nghị của người dân, diện tích đất của các hộ đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) thể hiện phần đất ở phía trước (giáp với đường 331B), còn đất trồng cây lâu năm phía sau; Các hộ dân phản ánh nhiều hộ bị thu hồi một phần diện tích đất ở nhưng chỉ được TX Quảng Yên bồi thường bằng giá đất nông nghiệp. Đơn giá bồi thường đối với đất nông nghiệp chỉ có 38.000 đồng/m2, trong khi đất ở được bồi thường hơn 5 triệu đồng/m2. Điều này đã ảnh hưởng đến quyền lợi của các hộ.

Để làm rõ những kiến nghị của các hộ dân, phóng viên đã đến khu Bùi Xá, phường Tân An, TX Quảng Yên gặp gỡ những người dân có đơn thư khiếu nại. Bà Bùi Thị Hà (một trong những hộ dân có đơn kiến nghị) cho biết: Trong sổ đỏ của chúng tôi không hề thể hiện có đường mương, sơ đồ thửa đất cho thấy đất của chúng tôi giáp với đường đi, nhưng khi lập phương án bồi thường lại bảo đất của chúng tôi nằm phía dưới đường mương, phần đất trước nhà không thuộc thửa đất mà các gia đình được cấp GCNQSDĐ. Tôi cũng không rõ sự tình như thế nào, nhưng dọc dãy này có cùng nguồn gốc đất như nhau, thì một số hộ chỉ bồi thường đất vườn, trong khi các hộ khác lại được bồi thường đất ở...

Được biết, các hộ dân ở đây ổn định nhiều năm nay, không có tranh chấp và đã được cấp GCNQSDĐ. Theo ý kiến của bà Đỗ Thị Huyền: Đất chúng tôi ở từ trước đến nay đều giáp với mặt đường, nên rất mong các cơ quan chức năng nghiên cứu, rà soát, xem xét lại cho đúng, đủ để bà con đỡ thiệt thòi.

Chỉ cho chúng tôi xem thửa đất của gia đình, ông Nguyễn Văn Thao bức xúc: Thửa đất tôi đang sử dụng nhận thừa kế từ bố mẹ, thể hiện 400m2 đất ở phía trước, 440m2 đất trồng cây lâu năm phía sau. Sau khi chuyển nhượng một phần diện tích, tôi được cấp đổi lại GCNQSDĐ, nhưng lại bị chính quyền tự ý dịch chuyển vị trí thửa đất về phía sau là không đúng. Việc dịch chuyển vị trí thửa đất về phía sau khiến cho diện tích bị thu hồi nằm ngoài GCNQSDĐ, ảnh hưởng đến quyền lợi của gia đình tôi.

Theo GCNQSDĐ đã cấp cho bà Thêu tại thửa 412 thể hiện phía trên thửa đất là mương nước và hai thửa đất nhỏ, trùng khớp với bản đồ P45. Trong ảnh: Bản đồ P45 (trái) và sơ đồ thửa đất trong GCNQSDĐ của hộ bà Thêu (phải).

Chính quyền khẳng định  không sai

Theo bản chứng nhận nhân khẩu, hộ khẩu, nguồn gốc sử dụng nhà, đất phục vụ công tác bồi thường dự án do UBND phường Tân An lập, đa phần đất thu hồi của các hộ dân ở khu Bùi Xá (phía bên phải đường chiều đi từ Tiền An về Hoàng Tân) đều được chứng nhận nguồn gốc với nội dung “đất nông nghiệp trồng cây lâu năm không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nằm ngoài quỹ đất công ích của UBND phường, gia đình tự sử dụng ổn định từ trước ngày 1/7/2004 đến nay, không có tranh chấp, trong hạn mức giao đất theo quy định tại Điều 129 Luật Đất đai 2013”.

Lý giải việc xác định nguồn gốc sử dụng đất cho các hộ dân, ông Đoàn Quang Tuyên, Chủ tịch UBND phường Tân An cho biết: Theo GCNQSDĐ mà các hộ dân được cấp và bản đồ địa chính năm 1995 thì diện tích thu hồi đất chưa vào diện tích đất nằm trong GCNQSDĐ mà các hộ dân được cấp mà thuộc vào các thửa đất phía trước mương nước, do các hộ tự sử dụng. Thửa đất này đã tách biệt với thửa đất mà các hộ dân đăng ký trong hồ sơ địa chính, trong bản đồ địa chính, sổ đăng ký ruộng đất năm 1995 của xã Tiền An.

Để rõ hơn sự việc, Chủ tịch UBND phường Tân An đã chỉ cho phóng viên xem phần diện tích mà các hộ dân kiến nghị trên bản đồ địa chính năm 1995 (bản đồ P45). Theo đó, phần đất bám sát đường 331B là các thửa đất nhỏ (được xác định là do các hộ tự sử dụng) tiếp đến là tuyến mương, sau đó mới đến thửa đất mà các hộ đăng ký trong hồ sơ địa chính.

Đơn cử như trường hợp của hộ gia đình ông Nguyễn Văn Thao được nhận thừa kế quyền sử dụng đất từ bà Nguyễn Thị Thêu (mẹ đẻ) tại thửa đất 412, tờ bản đồ P45 với diện tích 840m2. Theo GCNQSDĐ cấp cho bà Thêu năm 1999, sơ đồ thửa đất thể hiện phía trên thửa đất 412 có một đoạn mương nhỏ, tiếp đến là hai thửa đất nhỏ, có hình dáng tương ứng với thửa 380, 381 (tờ bản đồ P45). Tại bản đồ địa chính P45 cũng thể hiện tương tự. Năm 2014, ông Thao nhận thừa kế từ mẹ đẻ (bà Thêu) và cấp đổi lại GCNQSDĐ thể hiện thửa đất của gia đình, cách với tim đường 331B là 12m; giữa thửa đất của gia đình ông với đường 331B có một đoạn mương và thửa đất nhỏ.

Cũng liên quan đến thửa đất này, sau khi chuyển nhượng 320,5m2 cho hộ ông Đinh Công Trưởng, ông Thao được cấp đổi lại GCNQSDĐ với diện tích 519,5m2. Tuy nhiên, thực tế hộ ông Thao hiện đang sử dụng 722,7m2 (diện tích tăng so với GCNQSDĐ được cấp). Phần diện tích tăng theo hồ sơ (sơ đồ phân tích diện tích đất thu hồi giữa hiện trạng sử dụng đất và hồ sơ địa chính) được thể hiện cả phía trước và phía sau thửa đất được cấp GCNQSDĐ.

Sơ đồ minh họa sơ sài khiến cho các hộ dân lầm tưởng thửa đất được cấp GCNQSDĐ của gia đình giáp với đường 331B.

“Việc ông Thao cho rằng khi chuyển nhượng đất và được cấp đổi lại sổ, cán bộ địa chính đã tự ý dịch chuyển vị trí thửa đất của ông từ giáp mặt đường xuống phía dưới là không đúng. Vì các nét đứt là thể hiện hiện trạng đang sử dụng, chứ không phải vị trí thửa đất ban đầu như ông lầm tưởng. Ông Thao nhận thừa kế từ mẹ, nhưng thời điểm làm GCNQSDĐ cho ông cũng không thấy ông có ý kiến gì về việc bổ sung phần đất phía trước hay vị trí thửa đất” - Chủ tịch UBND phường Tân An cho hay.

Một số trường hợp khác (hộ bà Bùi Thị Hà, Vũ Thị Hướng, Đỗ Thị Huyền, Vũ Ngọc Hựu...) khi được cấp GCNQSDĐ lần đầu thì lại không thể hiện các thửa đất phía trên, sơ đồ thửa đất chỉ thể hiện đến phần mương nước, điều này khiến cho các hộ lầm tưởng đó là đường 331B và đất của các hộ giáp đường.

Ông Vũ Đắc Cường, giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất TX Quảng Yên cho biết: Liên quan đến việc lập phương án bồi thường, phải căn cứ vào loại đất cụ thể. Cho dù đất thu hồi nằm trong GCNQSDĐ nhưng là loại đất trồng cây lâu năm thì vẫn phải bồi thường là đất nông nghiệp chứ không thể bồi thường là đất ở được. Mọi người không nên cho rằng cứ thu hồi vào đất được cấp GCNQSDĐ là phải bồi thường đất ở mà phải căn cứ vào loại đất thu hồi để áp giá đúng quy định.

Theo Trung tâm Phát triển quỹ đất, GCNQSDĐ của các hộ dân là cơ sở pháp lý cao nhất, đồng thời căn cứ vào Bản chứng nhận nguồn gốc đất mà phường Tân An đã xác nhận cho các hộ dân, trên cơ sở đó, Trung tâm đã dự thảo phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho các hộ dân. Việc áp dụng đều dựa trên các văn bản pháp lý có hiệu lực cho đến thời điểm hiện tại. Trên địa bàn phường Tân An có 37 hộ dân có tình trạng giống nhau, liên quan đến mương nước trên.

Có thể thấy do sự giải thích liên quan việc cấp GCNQSDĐ chưa thấu đáo, sơ đồ minh họa thửa đất sơ sài dẫn đến hiểu lầm không đáng có. Tuy nhiên, qua nghiên cứu sơ đồ thửa đất, GCNQSDĐ của hộ dân được cấp đổi qua các thời kỳ cũng còn những điểm chưa rõ ràng, cần được cơ quan chức năng vào cuộc làm rõ.

Đặng Nhung - Thanh Hoa

Bài 2: Cần rà soát lại việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất