Nhiều công trình cấp nước tập trung nông thôn hoạt động kém hiệu quả

Theo thống kê của Trung tâm Nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường nông thôn (Sở NN&PTNT), trong số 456.750 khẩu sinh sống ở các xã trên địa bàn tỉnh, đến nay khoảng 50% được sử dụng nước đạt QCVN 02:2009/BYT; 47% sử dụng nước hợp vệ sinh (không màu, không mùi, không vị)... Mặc dù công trình nước sinh hoạt tập trung nông thôn trong những năm gần đây được tỉnh đầu tư mạnh, số lượng nhiều, nhưng tính bền vững chưa cao.

Là xã đảo của huyện Tiên Yên, nguồn nước ngọt duy nhất ở Đồng Rui chính là 4 hồ chứa nằm dọc xã; trong đó, hồ thôn Hạ lớn nhất với diện tích 60ha; hồ thôn Trung diện tích khoảng 30ha. Các hồ này không chỉ cấp nước phục vụ sản xuất mà còn là nguồn nước ngầm cho giếng nước của các hộ dân nơi đây.

Nguồn nước ngọt quý hiếm là vậy nhưng việc giữ gìn, bảo vệ lại chưa được chú trọng. Được biết, xã đã đấu thầu cho thuê hồ thôn Hạ, hồ thôn Trung để người dân khai thác phát triển kinh tế. Bởi vậy, ngoài nuôi cá, người thầu hồ còn nuôi thả hàng nghìn con vịt đẻ trứng gây ô nhiễm nguồn nước; chưa kể chất thải, nước thải sinh hoạt của người dân; hóa chất sử dụng cho các đồng ruộng ngấm xuống hồ.

Bà Voòng Thị Liên, thôn 4, xã Đông Rui, Tiên Yên, cho biết: “Nhà tôi có bể nước mưa 4m², không đủ nước sinh hoạt nên phải sử dụng nước giếng đào. Vào mùa khô, giếng cạn, chúng tôi phải sử dụng nước hồ thôn Hạ để giặt quần áo. Nhưng mấy năm nay, nước hồ ô nhiễm, dù giặt phơi khô đồ nhưng mặc vào ngứa khắp người”. Mặc dù theo dự kiến trong năm 2018 này, Đồng Rui sẽ được đầu tư công trình nước sinh hoạt bằng việc dẫn nước từ hồ Khe Cát về, nhưng giữ vệ sinh các hồ nước ngọt nơi đây vẫn rất cần được chú trọng.

Người dân nuôi vịt trong hồ nước ngọt thôn Hạ, xã Đồng Rui, Tiên Yên, gây ô nhiễm nguồn nước.

Không chỉ ở Đồng Rui, mà giữ gìn vệ sinh nguồn nước, kể cả việc bảo quản những công trình cấp nước sinh hoạt tập trung trên địa bàn tỉnh, nhất là công trình bàn giao cho cộng đồng quản lý vẫn chưa được người dân chú ý.

Trong tổng số 443.155 người dân vùng nông thôn được dùng nước đạt chuẩn QCVN 02:2009/BYT, nước hợp vệ sinh (không màu, không mùi, không vị) thì có hơn 121.500 người sử dụng nước sinh hoạt từ các công trình cấp nước tập trung nông thôn trên địa bàn, còn lại là sử dụng nước từ sông, khe suối, giếng đào, giếng khoan.

Điều đáng nói là trong 193 công trình cấp nước tập trung nông thôn do Nhà nước đầu tư (tổng công suất dự kiến cung cấp nước cho gần 185.000 người dân ở các xã), hiện có 16 công trình không còn hoạt động; 1 công trình chưa đưa vào sử dụng; 176 công trình còn lại cung cấp nước cho hơn 121.500 người. Trong đó, nhiều công trình hoạt động kém hiệu quả, như: Đập dâng bể chứa nước thôn Hà Tụ, xã Hải Lạng (Tiên Yên), công suất thiết kế cung cấp nước cho 650 người, nhưng hiện mới cung cấp được cho 150 người; công trình cấp nước tự chảy khe Song, xã Quảng La (Hoành Bồ) công suất dự kiến cấp cho 1.440 người, nhưng hiện chỉ cấp cho 240 người; công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn xã Quảng Lợi (Đầm Hà) công suất thiết kế dự kiến cấp nước sinh hoạt cho 4.282 người, nhưng hiện mới cấp nước cho 621 người....

Những công trình không còn hoạt động hoặc hoạt động kém hiệu quả chủ yếu do nguồn cấp nước không ổn định, nhất là vào mùa khô; thời gian xây dựng đã lâu nên xuống cấp: Đường ống, vòi nước, van bị hỏng, vỡ; bể chứa rò rỉ...; nguồn nước đầu nguồn ô nhiễm do các hộ thải nước sinh hoạt trực tiếp ra môi trường... Thậm chí, có công trình, người dân còn chặt phá đường ống như Công trình cấp nước sinh hoạt tự chảy Khe Tum, xã Minh Cầm (Ba Chẽ). Đây hầu hết đều là công trình được giao cho cộng đồng quản lý, không thu phí sử dụng nước của người dân.

Công trình cấp nước sạch Hiệp Hoà, xã Hiệp Hoà, TX Quảng Yên, là một trong rất ít công trình cấp nước tập trung nông thôn mang tính bền vững.

Những công trình cấp nước tập trung nông thôn không kịp thời được sửa chữa, trách nhiệm đầu tiên thuộc về cấp xã. Bởi phần lớn công trình được giao cho UBND xã quản lý. Mặc dù nhiều công trình, UBND xã giao trực tiếp cho cộng đồng, nhưng thiếu giám sát thường xuyên; chưa kịp thời tuyên truyền, vận động người đóng góp bảo quản, sửa chữa phần hỏng hóc khiến công trình càng xuống cấp nặng và cuối cùng không hoạt động được.

Thực tế ở nhiều nơi, ngay cả xã miền núi có đông đồng bào dân tộc sinh sống, khi cộng đồng cùng chung sức thì người dân vẫn có thể tự làm những công trình nước sinh hoạt. Như mới đây tại thôn Làng Ngang, xã Quảng An, Đầm Hà, 50 hộ đã tự huy động, đóng góp khoảng 400 triệu để xây dựng công trình nước tự chảy lấy nước sinh hoạt. Tuy nhiên, trên địa bàn tỉnh, một bộ phận người dân vẫn nặng tư tưởng trông chờ, ỉ lại vào Nhà nước, chưa có ý thức bảo quản công trình, bảo vệ nguồn nước... Trong khi đó, 193 công trình cấp nước tập trung nông thôn trên địa bàn hầu hết lại là công trình nước tự chảy, giếng đào, giếng khoan... Bởi vậy, ngay từ bây giờ, nếu các xã không vào cuộc giám sát, vận động, tuyên truyền người dân giữ gìn, bảo vệ nguồn nước, bảo vệ công trình cấp nước, đóng góp sửa chữa những hỏng hóc... thì sẽ tiếp tục có nhiều hơn những công trình dừng hoạt động trong thời gian tới.

Thu Nguyệt