ĐBQH tỉnh tham gia ý kiến vào Dự thảo Luật Thanh Niên (sửa đổi)

Tiếp tục chương trình Kỳ họp lần thứ 8, ngày 21/11, Quốc hội khoá XIV đã tổ chức thảo luận về Dự thảo Luật Thanh niên (sửa đổi). Đồng chí Ngô Thị Minh, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, ĐBQH tỉnh phát biểu tham gia nhiều nội dung.

Quang cảnh phiên thảo luận.

Đồng chí Ngô Thị Minh khẳng định: Để Ban soạn thảo tiếp tục hoàn thiện và đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật và phù hợp hơn với xu thế hội nhập, tôn trọng Công ước Quốc tế mà Việt Nam đã cam kết, tôi xin tham gia một số vấn đề cơ bản liên quan đến nhóm thanh niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, quy định tại Điều 10 và Điều 34 của Dự thảo Luật Thanh Niên (sửa đổi) như sau:

Trước hết, tôi xin tham gia vào Điều 10, điều này trong dự thảo luật quy định: “Nhà nước thực hiện Công ước quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam đã phê chuẩn, áp dụng đối với thanh niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi”. Nội dung này được quy định tại Điều 31 của Luật Thanh niên hiện hành. Trên thực tế, quy định này rất khó triển khai vì chưa cụ thể hóa thành các quy định trong hệ thống luật pháp quốc gia. Hiện tại, các em đang phải chịu khá nhiều rủi ro, thiệt thòi, không được tiếp cận đầy đủ với nhiều chính sách bảo vệ trẻ em và quyền trẻ em theo Công ước Quốc tế, kể cả chính sách trợ cấp an sinh xã hội cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt theo quy định của Chính phủ; không được hỗ trợ về tư pháp, pháp lý miễn phí; miễn giảm học phí cho trẻ em nghèo hoặc có hoàn cảnh đặc biệt; không được khám chữa bệnh, điều trị bệnh miễn phí khi bị bệnh hiểm nghèo thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo phải điều trị dài ngày; các em rất dễ bị tổn thương, khó phân biệt thật giả khi tiếp xúc quá nhiều thông tin xấu độc và có nguy cơ cao bị vi phạm pháp luật, bị bắt cóc, xâm hại, bỏ mặc, bỏ rơi, là nạn nhân của đường dây mua bán, lừa dối... đặc biệt trước thực trạng đang gia tăng khá nhanh các vụ ly hôn và trước hậu quả nặng nề của tệ nạn rượu chè, cờ bạc, vỡ nợ, vỡ hụi của bố hoặc mẹ, hoặc người thân trong gia đình.

Đồng thời, các em nhóm tuổi này cũng chưa được thừa nhận có đủ quyền, nghĩa vụ như người đủ 18 tuổi và cũng không được coi là trẻ em để được bảo vệ theo Công ước. Công tác quản lý nhà nước (QLNN) ở một số lĩnh vực cũng đã bộc lộ nhiều hạn chế. Ngành Lao động, Thương binh và Xã hội chỉ QLNN với các em dưới 16 tuổi và được xem là ‘đầu mối” về mọi vấn đề liên quan đến trẻ em bao gồm cả số liệu thống kê. Tương tự, ngành Nội vụ chịu trách nhiệm QLNN đối với nhóm thanh niên trong độ tuổi từ đủ 16 đến 30, trong đó có nhóm thanh niên độ tuổi này. Tuy vậy, ngành Nội vụ lại thiếu hệ thống vận hành cấp cơ sở, nên công tác QLNN đối với thanh niên nhóm tuổi này khá lỏng lẻo và rất khó đảm bảo thực thi quyền của họ. Đây là thách thức rất lớn đối với ngành Lao động - Thương binh và Xã hội khi phải báo cáo số liệu thống kê về trẻ em theo chuẩn mực quốc tế.

Thứ hai, tại Điều 34, tôi xin làm rõ nhận định nêu trong Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hoá, Giáo dục Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, đó là:“Đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu để có những chính sách đặc thù cho riêng nhóm đối tượng này và xem lại quy định tại khoản 1, 2, 3 Điều 34 dự thảo luật để đảm bảo tính khả thi và phù hợp với các luật chuyên ngành”.

Tại Khoản 1, Điều 34 của dự luật quy định "Nhà nước bảo đảm cho thanh niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi được hoàn thành phổ cập chương trình giáo dục phổ thông theo quy định của pháp luật” trong khi Luật Giáo dục vừa được Quốc hội thông qua không quy định Nhà nước phải có trách nhiệm này, vì việc “phổ cập chương trình giáo dục phổ thông”, tức là yêu cầu mọi thanh niên ở độ tuổi này đều phải hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông. Quy định này khó khả thi vì hiện tại, Chính phủ đang chỉ đạo phân luồng sau THCS, thực hiện phổ cập bậc THPT, trong đó phấn đấu 30% học sinh sau THCS được phân luồng sang học nghề. Rõ ràng, quy định này chưa phù hợp, thiếu vai trò của Bộ Giáo dục – Đào tạo trong Ban soạn thảo và chính sách đặc thù cho thanh niên nhóm tuổi này.

Tại Khoản 2, Điều 34 quy định “Nhà nước có chính sách ưu tiên đặc biệt đối với thanh niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, thanh niên dân tộc thiểu số, thanh niên tại các xã biên giới, miền núi, hải đảo và các xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn”. Tôi chưa hiểu “chính sách ưu tiên đặc biệt” là các chính sách gì? trong khi nhóm trẻ em dưới 16 tuổi có hoàn cảnh đặc biệt, họ bị bệnh hiểm nghèo, thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo phải điều trị dài ngày mới được hưởng sự quan tâm theo Luật Trẻ em. Tôi cho rằng, quy định cho tất cả thanh niên ở nhóm tuổi này thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo,  thanh niên dân tộc thiểu số, thanh niên tại các xã biên giới, các xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn đều được hưởng chính sách ưu tiên đặc biệt này sẽ không đảm bảo tính khả thi và đồng nhất với Luật Giáo dục, Luật Trẻ em và chồng chéo với điều 35 của dự thảo luật này.

Đồng chí Ngô Thị Minh, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, ĐBQH tỉnh phát biểu thảo luận.

Tại khoản 3, Điều 34 của dự luật quy định “Nhà nước bảo đảm để thanh niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi được trang bị kiến thức, kỹ năng để bảo vệ không bị bạo lực, xâm hại tình dục và không bị lạm dụng sức lao động”. Quy định này tuy cần thiết nhưng dự luật chưa giao trách nhiệm này cho cơ quan nào làm “đầu mối” để trang bị kiến thức, kỹ năng và bảo vệ để các em khỏi bị bạo lực, xâm hại tình dục, khỏi bị lạm dụng sức lao động hoặc bị buôn bán. Trong Luật trẻ em, nhiệm vụ này được giao rất cụ thể cho từng cơ quan, tổ chức dành cho các em dưới 16 tuổi.

Thanh niên thuộc nhóm từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi là độ tuổi khá nhạy cảm, các em chưa phát triển đầy đủ cả về thể chất và tinh thần; cơ thể và tâm sinh lý của các em ở tuổi dậy thì, có sự thay đổi khá mạnh mà chính các em cũng chưa hiểu hết về sự thay đổi này. Do đó, các em rất cần được giáo dục về giới tính, về sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục; các em cũng rất cần sự yêu thương, chăm sóc, tư vấn đầy đủ về tâm sinh lý trước khi bước vào tuổi trưởng thành, để đủ sức để vượt qua nhiều tình huống khó ứng xử trong tình bạn, tình yêu cùng nhiều mối quan hệ xã hội khác; các em cần môi trường để tiếp tục được phát huy quyền tham gia của mình trong các tổ chức đoàn, hội để được rèn luyện kỹ năng giao tiếp, ứng xử... Các em rất cần sự quan tâm đặc biệt của gia đình, nhà trường, xã hội để bảo vệ và giúp các em phát triển toàn diện, chuẩn bị đầy đủ hành trang, đủ tự tin khi bước vào tuổi trưởng thành.

Từ phân tích trên, đồng chí Ngô Thị Minh đã đề nghị Chính phủ và Quốc hội 2 vấn đề:

Thứ nhất là đề nghị Chính phủ chỉ đạo Ban soạn thảo rà soát kỹ từng điều luật, đặc biệt cần phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan khi xây dựng, hoàn thiện Dự thảo Luật Thanh niên và đảm bảo chính sách đặc thù cho thanh niên nhóm tuổi nêu trên.

Thứ 2 là đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 để điều chỉnh độ tuổi pháp lý cho trẻ em trong Luật Trẻ em theo đề xuất của Chính phủ là người dưới 18 tuổi như Báo cáo Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu lập pháp đã công bố, bảo đảm phù hợp với Công ước Quốc tế về quyền trẻ em; trình đồng thời với Dự thảo Luật Thanh niên để thảo luận chính sách đặc thù dành cho các em thuộc nhóm tuổi này, sao cho phù hợp và khả thi. Vì hầu hết các nước trên thế giới đều coi các em nhóm tuổi này vừa là thanh niên, vừa là trẻ em.

Đồng chí Ngô Thị Minh cũng khẳng định: Việc sửa đổi này có ý nghĩa quan trọng nhân kỷ niệm 30 năm Việt Nam ký Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em vì Việt Nam là nước đầu tiên ở châu Á, nước thứ 2 trên thế giới ký Công ước này. Điều 1 Công ước Quốc tế về quyền trẻ em đã định nghĩa: Trẻ em là người dưới 18 tuổi dựa trên cơ sở xác định mốc chuyển biến rất lớn từ giai đoạn tuổi thơ sang giai đoạn người trưởng thành. Vì 18 tuổi là tiêu chí chính thức áp dụng chung cho mọi quốc gia thành viên khi quy định khái niệm trẻ em. Hiện tại, toàn thế giới chỉ còn vài nước chưa thực hiện được điều này.

Nguyễn Thị Mai (Văn phòng Đoàn ĐBQH – HĐND và UBND tỉnh)