Về việc vay vốn theo Nghị định số 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ

Nội dung chất vấn: Trách nhiệm của Sở NN&PTNT trong quản lý, hướng dẫn các chủ tàu vay vốn theo Nghị định số 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ (NĐ 67)?

Trả lời của Sở NN&PTNT:

Tính đến hết ngày 30-6-2017, trên địa bàn tỉnh có 7.502 tàu đánh cá (tuyến khơi là 518 tàu); riêng huyện Vân Đồn có 958 tàu, chiếm 12,7% (tuyến khơi 64 tàu).

1. Kết quả thực hiện theo Nghị định số 67/2014/NĐ-CP:

Đến ngày 30-6-2017 trên địa bàn tỉnh có 28 tàu được phê duyệt đủ điều kiện đóng mới, nâng cấp thực hiện theo NĐ 67 (25 tàu đóng mới, 3 tàu nâng cấp). Hiện đã thực hiện đóng mới 12 tàu (8 tàu đã đi hoạt động sản xuất; 3 tàu đang hoàn thiện phần máy chính và trang thiết bị khai thác, dự kiến đến tháng 7-2017 đi hoạt động; 1 tàu đang đóng phần vỏ tại tỉnh Thái Bình); nâng cấp 1 tàu.

Các tàu đóng mới đều có chất lượng tốt, hoạt động khai thác hiệu quả cao, doanh thu, lợi nhuận lớn; chưa có chủ tàu nào phàn nàn về chất lượng tàu cá đóng mới sau khi bàn giao và đi hoạt động, chỉ có một số tàu bị sự cố nhỏ liên quan đến trang thiết bị khai thác, nhưng chủ tàu đã tự khắc phục và hoạt động bình thường. Ngoài ra, do tính hiệu quả kinh tế của tàu xa bờ, trong 3 năm (từ năm 2014), người dân đã chủ động bỏ kinh phí và vay vốn ngân hàng đóng mới, nâng cấp tàu xa bờ trên toàn tỉnh, tăng 2,6 lần so với năm 2014 (đến 30-6-2017 là 518 tàu so với 199 tàu đầu năm 2014). Riêng huyện Vân Đồn có 12 tàu được phê duyệt đủ điều kiện đóng mới, nâng cấp thực hiện theo NĐ 67 (10 tàu đóng mới, 2 tàu nâng cấp). Đến nay có 4 chủ tàu hoàn thiện hồ sơ vay vốn gửi ngân hàng thẩm định (2 chủ tàu được ngân hàng ký hợp đồng tín dụng, tổng số tiền cam kết cho vay là 18,074 tỷ đồng; 2 chủ tàu ngân hàng từ chối cho vay vốn, do dự án sản xuất kinh doanh không hiệu quả).

2. Việc thực hiện chính sách hỗ trợ lãi suất của tỉnh trong lĩnh vực khai thác thuỷ sản (theo Quyết định số 4204/2015/QĐ-UBND, hỗ trợ lãi suất 6%/năm):

Trong 2 năm (2015-2016) toàn tỉnh có 31 chủ tàu đóng mới, nâng cấp tàu cá có công suất từ 90CV trở lên của các địa phương được hỗ trợ lãi suất theo chính sách của tỉnh là 832 triệu đồng. Riêng huyện Vân Đồn có 6 tàu (năm 2015 là 3 tàu với số tiền lãi suất hỗ trợ 313 triệu đồng; năm 2016 là 3 tàu, số tiền lãi suất hỗ trợ luỹ kế 2 năm là 514 triệu đồng, tương đương số tiền vay 8,6 tỷ đồng). Tuy nhiên, số hộ được hưởng hỗ trợ lãi suất chưa nhiều do quy định của ngân hàng ngư dân cần phải có tài sản thế chấp. Có thể thấy, việc vay vốn nhà nước có hỗ trợ lãi suất được ngư dân tiếp cận tốt hơn, đảm bảo trả lãi vay và sản xuất có hiệu quả mà thủ tục đơn giản hơn.

3. Sở NN&PTNT đã hướng dẫn, chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan, UBND các địa phương tháo gỡ khó khăn vướng mắc của ngư dân tiếp cận nguồn vốn theo NĐ 67:

- Công tác tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện chính sách: Ngay sau khi NĐ 67, Thông tư 22/2014/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có hiệu lực, Sở NN&PTNT đã: (1) Ban hành hướng dẫn triển khai đăng ký đóng mới, nâng cấp tàu cá và xây dựng phương án sản xuất theo NĐ 67; trong đó hướng dẫn mẫu đề cương nội dung phương án SXKD làm cơ sở để ngư dân xây dựng phương án sản xuất thống nhất chung. (2) Tham mưu UBND tỉnh thành lập Hội đồng thẩm tra thẩm định cấp tỉnh thực hiện NĐ 67 và Tổ giúp việc cho Hội đồng. Tương tự, Hội đồng thẩm định cấp huyện được thành lập với đại diện các cơ quan liên quan và các ngân hàng thương mại tham gia chính sách trên địa bàn. (3) Tổ chức 2 hội nghị phổ biến nội dung chính sách theo NĐ 67 để cung cấp thông tin cho ngư dân; tổ chức 2 đoàn đi thăm các nhà máy đóng tàu theo NĐ 67 tại Hạ Long, Hải Phòng để ngư dân chủ động lựa chọn cơ sở đóng tàu phù hợp.

- Ngay khi nhận được hồ sơ, đề xuất phê duyệt danh sách các chủ tàu đủ điều kiện tham gia chính sách và điều chỉnh danh sách khi ngư dân thay đổi mục đích vay vốn, Sở chủ trì thẩm định, trình UBND tỉnh ban hành quyết định phê duyệt danh sách các chủ tàu đủ điều kiện tham gia chính sách kịp thời. Các chủ tàu được phê duyệt đều được NHNN Chi nhánh Quảng Ninh phân công cụ thể cho từng ngân hàng thương mại phụ trách chủ động tiếp cận, hướng dẫn chủ tàu hoàn thiện hồ sơ.

- Trong quá trình triển khai thực hiện chính sách, khi có những khó khăn vướng mắc phát sinh, Sở chủ động phối hợp với đơn vị liên quan tổ chức tháo gỡ khó khăn: Tham mưu cho UBND tỉnh chủ trì tổ chức 2 cuộc họp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện NĐ 67, tham mưu đề xuất UBND tỉnh có văn bản chỉ đạo NHNN Chi nhánh Quảng Ninh chủ trì tổ chức làm việc với các ngân hàng, các chủ tàu và các đơn vị liên quan tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoàn thiện hồ sơ vay vốn cho ngư dân. Riêng đối với huyện Vân Đồn, Sở cử cán bộ trực tiếp phối hợp với Phòng NN&PTNT huyện hướng dẫn ngư dân xây dựng phương án sản xuất; các chi phí, kế hoạch trả nợ phù hợp với thực tiễn. Sở phối hợp làm việc 3 cuộc với đại diện các ngân hàng cùng Huyện uỷ, UBND huyện và các ngư dân bàn cách tháo gỡ tạo điều kiện cho ngư dân của huyện.

Liên quan đến các vướng mắc tại thời gian đầu thực hiện về TTHC điều chỉnh hồ sơ thiết kế mẫu tàu tại Tổng cục Thuỷ sản, Sở đã cùng ngư dân phối hợp với các cơ quan thuộc Tổng cục Thuỷ sản điều chỉnh phê duyệt cho phù hợp với nhu cầu của ngư dân.

Trong phạm vi trách nhiệm quản lý nhà nước, Sở kịp thời ban hành văn bản hướng dẫn các chủ tàu xây dựng phương án SXKD và chủ động phối hợp với các sở, ngành, đơn vị có liên quan, UBND các địa phương đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt danh sách chủ tàu đủ điều kiện. Hầu hết những phương án SXKD của ngư dân xây dựng theo hướng dẫn của Sở được Hội đồng thẩm tra, thẩm định cấp tỉnh thống nhất thông qua kịp thời, không để chậm.

4. Một số khó khăn cho ngư dân trong việc tiếp cận nguồn vốn vay theo NĐ 67:

* Nguyên nhân chủ quan:

- Về năng lực, kinh nghiệm của chủ đầu tư đóng mới, nâng cấp tàu: Đây là lần đầu tiên ngư dân xây dựng phương án đóng tàu vỏ thép, công suất lớn (trên 800CV); một số thiếu kinh nghiệm và kiến thức quản lý tàu có công suất lớn.

- Về thiết kế mẫu tàu: Các mẫu tàu cá của Bộ NN&PTNT công bố chưa phù hợp với nhu cầu của ngư dân, do đó tất cả ngư dân đều điều chỉnh lại thiết kế, vừa mất thời gian và kinh phí khá lớn, gây chậm trễ cho quá trình triển khai. Một số ngư dân có nhu cầu điều chỉnh thiết kế mẫu tàu nhưng lại sợ mất, thuê điều chỉnh thiết kế nhưng ngân hàng vẫn không cho vay vốn. Thực tế đã có một số hộ bỏ tiền sửa đổi thiết kế, nhưng ngân hàng không chấp nhận cho vay dẫn tới đơn thư kiến nghị, nhưng vẫn không giải quyết được.

- Về thủ tục, hồ sơ: Hầu hết đối với ngư dân, đây là lần đầu tiên tiếp xúc với các TTHC, thủ tục vay vốn tại ngân hàng rất chặt chẽ, nội dung tương đối phức tạp. Do vậy, ngư dân lúng túng, mặc dù đã có hướng dẫn tập huấn cụ thể, nhiều ngư dân phải chỉnh sửa hồ sơ nhiều lần, thiếu thống nhất. Việc các chủ tàu phải có đủ 100% vốn đối ứng ngay từ đầu cũng gây ra khó khăn nhất định.

* Nguyên nhân khách quan:

- Về quy định thực hiện chính sách giao quyền quyết định cho các ngân hàng thương mại: Theo quy định để ngư dân được vay vốn đóng mới, nâng cấp tàu theo NĐ 67 phải thực hiện qua 2 bước: Bước 1, đăng ký nhu cầu tham gia với UBND cấp xã, huyện để thẩm định, trình UBND tỉnh phê duyệt; bước 2, chủ tàu đủ điều kiện thực hiện chính sách liên hệ với các ngân hàng thương mại để làm thủ tục vay vốn, phần lãi suất nhà nước hỗ trợ sẽ được cấp trực tiếp cho các ngân hàng thương mại từ T.Ư. Theo quy định tại Điều 4, Thông tư 22/2014/TT-NHNN “Hướng dẫn thực hiện chính sách tín dụng theo Nghị định số 67/2014/NĐ-CP”, thì một trong những điều kiện cho vay  là “Phương án vay vốn được ngân hàng thương mại thẩm định có hiệu quả, khả thi”.

+ Vốn đầu tư đóng tàu lớn (tàu vỏ sắt từ 16-18 tỷ đồng, tàu vỏ gỗ từ 8-10 tỷ đồng), ngư dân chưa có kinh nghiệm đánh giá hiệu quả và chi phí chuyến đi biển, nên việc dự kiến các chi phí, lợi nhuận và kế hoạch trả nợ chưa thuyết phục được các ngân hàng thương mại; thủ tục hồ sơ theo quy định của T.Ư thực hiện chính sách tương đối chặt chẽ, trong đó có thành phần hồ sơ tốn chi phí xây dựng, như thiết kế, lập dự toán... do vậy nhiều ngư dân không mặn mà theo đuổi chính sách. Trong khi các ngân hàng thương mại phải chịu trách nhiệm về tính hiệu quả của phương án cho vay, khả năng thu hồi nợ. Mỗi ngân hàng cũng có quy định cho vay vốn theo NĐ 67 khác nhau, việc quan hệ giữa các chủ tàu và các ngân hàng là quan hệ khách hàng, việc tác động hành chính của Sở vào việc cho vay vốn của các ngân hàng là không phù hợp. Trên cơ sở kết quả thẩm định phương án vay vốn, nhiều chủ tàu bị các ngân hàng từ chối cho vay do “phương án vay vốn không có hiệu quả, khả thi”.

5. Giải pháp khắc phục trong thời gian tới:

(1) Sở NN&PTNT tiếp tục hướng dẫn, hỗ trợ các chủ tàu xây dựng phương án SXKD cũng như chủ động đề xuất với UBND tỉnh, chủ động phối hợp với các sở, ngành, đơn vị có liên quan, UBND các địa phương để đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt danh sách chủ tàu đủ điều kiện;

(2) Đề nghị UBND các địa phương khi thẩm định điều kiện của chủ tàu cần mời đại diện của ngân hàng thương mại nơi mà chủ tàu dự kiến vay vốn, tham gia Hội đồng thẩm định của địa phương để rà soát ngay từ đầu đối với khách hàng, để chủ tàu điều chỉnh phương án SXKD phù hợp với phương án vay vốn và trả nợ;

(3) Đề nghị NHNN theo dõi, chỉ đạo các ngân hàng thương mại hướng dẫn các chủ tàu có nhu cầu đóng mới theo NĐ 67 tiếp tục hoàn thiện hồ sơ vay vốn để thực hiện kịp tiến độ thời gian chính sách (NĐ 67 kéo dài hết năm 2017);

(4) Đề nghị các ngân hàng thương mại khảo sát đánh giá lại hiệu quả của các tàu thực hiện NĐ 67 đã hoạt động, làm cơ sở thực tiễn đưa vào đánh giá, thẩm định phương án vay vốn của các hồ sơ mới; tạo điều kiện cho các chủ tàu vay vốn theo chính sách của Chính phủ;

(5) Sở NN&PTNT phối hợp với các địa phương đào tạo chứng chỉ thuyền trưởng, máy trưởng và kỹ năng vận hành máy cho lao động, thuyền viên tàu cá trên địa bàn theo chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn và chương trình đào tạo theo NĐ 67.