Nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động giám sát

LTS: Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân (HĐND) năm 2015 có hiệu lực từ ngày 1-7-2016. Luật ra đời tạo điều kiện thuận lợi cho Quốc hội, HĐND các cấp phát huy vai trò của hoạt động giám sát, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy nhà nước... Trong chuyên đề này, chúng tôi đề cập riêng đến những tác động của Luật đối với hoạt động giám sát của HĐND các cấp.

Ban Văn hoá - Xã hội HĐND tỉnh giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri thôn Đá Trắng, xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ. (Ảnh chụp ngày 20-7-2016) Ảnh: Lưu Linh

Từ bất cập, vướng mắc

Giám sát là một trong những nhiệm vụ, quyền hạn chính của HĐND nhằm thực hiện vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đảm bảo nguyên tắc tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Nhiều cuộc giám sát thường xuyên, đột xuất với những vấn đề "nóng" mà cử tri quan tâm đã được ưu tiên triển khai thực hiện như: Việc thực hiện các chính sách bảo hiểm, xây dựng nông thôn mới, chuyển đổi mục đích sử dụng đất... Thông qua giám sát, HĐND nắm rõ hơn về tình hình thi hành pháp luật của các cơ quan nhà nước, kịp thời kiến nghị các giải pháp thiết thực, hiệu quả để giải quyết nhiều vấn đề quan trọng của địa phương.

Điều này có thể thấy rõ qua kết quả hoạt động của HĐND tỉnh trong nhiệm kỳ 2011-2016. Nhiều nội dung do HĐND tỉnh kiến nghị đã được Ban Thường vụ Tỉnh uỷ xem xét, chỉ đạo cấp uỷ, chính quyền các cấp chấn chỉnh, khắc phục kịp thời. Theo báo cáo của HĐND tỉnh, 5 năm qua, Thường trực HĐND tỉnh, các Ban của HĐND tỉnh đã thực hiện 35 cuộc giám sát chuyên đề và hơn 50 cuộc giám sát thường xuyên, đột xuất. Đối với cấp huyện, cấp xã, công tác giám sát chấp hành chính sách pháp luật đã được HĐND các địa phương triển khai với gần 1.400 cuộc.

Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều đại biểu HĐND, bên cạnh những hiệu quả đã đạt được thì hoạt động giám sát của HĐND vẫn gặp không ít vướng mắc, bất cập. Chẳng hạn như các cuộc giám sát thuộc lĩnh vực mang tính chuyên môn sâu, phạm vi giám sát rộng thường chất lượng không cao do thành viên của các Ban HĐND có trình độ, năng lực và lĩnh vực hoạt động khác nhau. Hơn nữa, một số thành viên các Ban của HĐND là lãnh đạo các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tham gia các đoàn giám sát ít nhiều cũng ảnh hưởng đến tính khách quan trong hoạt động giám sát. Công tác phối hợp giữa Thường trực HĐND, các Ban của HĐND tỉnh với các tổ chức chính trị - xã hội, các ban Đảng của Tỉnh uỷ trong hoạt động giám sát còn hạn chế, chưa tận dụng được kết quả giám sát của nhau, dẫn đến một số nội dung trùng lặp, gây khó khăn cho cơ sở.

Ngoài ra, hoạt động giám sát qua chất vấn còn hạn chế, có nhiều đại biểu HĐND còn né tránh, ngại tham gia chất vấn. Việc theo đuổi đến cùng các kiến nghị sau giám sát chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến có những kiến nghị không được cơ quan chấp hành tiếp thu để thực hiện...

Nguyên nhân dẫn đến những tồn tại, hạn chế trên chính là do các quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động giám sát chưa thực sự đầy đủ, nằm tản mạn ở nhiều văn bản khác nhau, không thuận lợi cho việc áp dụng và thực hiện, đặc biệt là thiếu các chế tài xử lý đối với việc không thực hiện các kiến nghị sau giám sát để đảm bảo tính khả thi cho hoạt động giám sát. Hoạt động giám sát văn bản pháp luật chưa được thực hiện thường xuyên, chưa có các quy định hướng dẫn cụ thể về các biện pháp hữu hiệu để theo dõi, kiểm tra việc tiếp thu, giải quyết các kiến nghị sau giám sát. Bên cạnh đó, một số hoạt động giám sát của HĐND được triển khai thực hiện trong thực tế đã phát huy hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cuộc sống như giám sát theo chuyên đề, giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri, tổ chức phiên giải trình, chất vấn giữa hai kỳ họp... nhưng lại chưa được ghi nhận trong các quy định của luật.

Đến những tác động từ luật

Theo Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Nguyễn Đức Thành, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 có nhiều quy định về hoạt động giám sát được bổ sung, thống nhất, cụ thể..., góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát. Ngay từ khi luật có hiệu lực, Thường trực HĐND tỉnh đã xây dựng kế hoạch, phân công công việc cho các Ban HĐND, tổ đại biểu HĐND, văn phòng HĐND bám sát chức năng, nhiệm vụ thực hiện; đồng thời, chủ động tiếp cận sự việc ngay từ đầu, xem xét việc giải quyết của cơ quan chức năng có đúng hay không, giám sát việc giải quyết đó chứ không chờ giải quyết xong rồi nghe báo cáo. Với những quy định mới trong Luật, hoạt động giám sát đã "thực chất" hơn, tránh "hình thức". Đơn cử, trước đây, trước kỳ họp các đại biểu HĐND và tổ đại biểu HĐND thường tổ chức tiếp xúc cử tri, ghi nhận ý kiến của cử tri, tập hợp chuyển cho cơ quan chức năng giải quyết và báo cáo Thường trực HĐND trước kỳ họp nhưng theo quy định mới, không chỉ dừng lại ở việc xem xét báo cáo giải quyết của cơ quan chức năng mà Thường trực HĐND phải kiểm tra lại việc giải quyết đó, làm rõ những việc đã được giải quyết, những việc chưa được giải quyết, chưa đạt hiệu quả của các đơn vị, từ đó đưa ra những kiến nghị, giải pháp thiết thực. Hay như trước kia, tổ đại biểu HĐND chưa phát huy được hết vai trò trong giám sát (chủ yếu dừng lại ở việc tập hợp kiến nghị, phản ánh) thì theo quy định mới, khi có kết quả giải quyết của cơ quan chức năng, Thường trực HĐND sẽ yêu cầu tổ đại biểu HĐND tiến hành giám sát, xem xét thực tế kiến nghị đã được giải quyết hay chưa, giải quyết như thế nào, đồng thời Thường trực HĐND cũng trực tiếp đôn đốc và giám sát việc thực hiện công việc của các tổ đại biểu HĐND...

Tuy mới có hiệu lực hơn 1 tháng nhưng tác động to lớn của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã được thể hiện rất rõ qua kết quả giải quyết vụ việc liên quan đến kiến nghị của 66 hộ dân trú tại xóm Ba Sào, thôn Đá Trắng, xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ. Hơn 13 năm nay, các hộ dân không thể canh tác, trồng cấy được gì trên 21,7ha đất nông nghiệp do bị ảnh hưởng bởi việc xây dựng đập dâng Đá Trắng. Sự việc đã được các hộ dân kiến nghị nhiều lần lên huyện, tỉnh và đề nghị tỉnh cân đối kinh phí (khoảng 34 tỷ đồng) để GPMB, thu hồi toàn bộ diện tích đất bị ngập úng, tạo điều kiện cho bà con chuyển đổi ngành nghề. Kiến nghị của các hộ dân đã được UBND tỉnh giao huyện Hoành Bồ rà soát thực tế cùng các sở, ngành thống nhất phương án giải quyết. Trên cơ sở đó, UBND tỉnh đã quyết định hỗ trợ các hộ dân có diện tích đất nông nghiệp bị ngập lụt; đồng thời giao UBND huyện Hoành Bồ, Sở NN&PTNT lập đề án cải tạo, phục hồi sản xuất đối với diện tích đất ngập úng trên. Giám sát thực hiện kiến nghị trên được giao cho tổ đại biểu HĐND tỉnh tại huyện Hoành Bồ theo dõi, đôn đốc. Không chỉ chờ tổ đại biểu báo cáo mà trong quá trình giám sát, Thường trực HĐND tỉnh đã trực tiếp tham gia khảo sát tại thực địa, qua đó chỉ rõ những việc đã làm được, những việc chưa làm được của cơ quan chức năng. Đó là việc hỗ trợ cho các hộ bị ảnh hưởng đã hoàn thành, tuy nhiên, với nội dung xây dựng Đề án khắc phục tình trạng ngập úng thì vẫn chưa thực hiện được. Để giải quyết dứt điểm kiến nghị của cử tri, nội dung này đã được đưa ra chất vấn tại kỳ họp thứ 2 HĐND tỉnh khoá XIII và được HĐND tỉnh quyết nghị ban hành Nghị quyết đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo khẩn trương hoàn thành Đề án, phục hồi sản xuất cho nhân dân trong khu vực từ đầu năm 2017.

Quay trở lại xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ vào ngày 18-8 vừa đúng dịp bà con xóm Ba Sào được nhận hỗ trợ, chúng tôi cảm nhận được niềm vui, ánh mắt tràn đầy hy vọng, tin tưởng của những người nông dân lam lũ, chai sạn vì nắng gió. Cử tri Nguyễn Thị Hằng, thôn Đá Trắng, xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ, chia sẻ: "Bà con phấn khởi trước sự quan tâm của tỉnh, kiến nghị của bà con đã được các cấp, ngành vào cuộc, đặc biệt là sự tích cực trong giám sát giải quyết của HĐND tỉnh đối với UBND tỉnh và các sở, ngành, đơn vị liên quan. Kiến nghị của nhân dân đã được xem xét, giải quyết đến cùng".

Thanh Hoa