Yếu tố con người có vai trò quyết định đối với tính chuyên nghiệp của báo chí

Trong 4 phiên tọa đàm tại Hội nghị truyền thông “Truyền thông và phát triển” thì phiên 3 (Đạo đức và tính chuyên nghiệp của báo chí) được đánh giá rất cao. Sở dĩ như vậy bởi bên cạnh độ “hot” của vấn đề thì phiên tọa đàm còn thu hút người nghe bằng sự thẳng thắn và cách nói chuyện rất duyên của người điều phối cũng như các diễn giả tham gia.

Tham gia phiên thảo luận này là 4 nhà báo, đồng thời cũng là những nhà quản lý báo chí gồm: ông Nguyễn Hoài Dương, Phó Tổng Giám đốc TTXVN; Nguyễn Tiến Mạnh, Tổng biên tập Báo Quảng Ninh; Trương Ngọc Nam, Giám đốc Học viện Báo Chí và Truyên truyền; Nguyễn Thanh Lâm, Tổng Giám đốc Đài Truyền hình VTC. Khi nói về vấn đề đạo đức và tính chuyên nghiệp của báo chí, các nhà báo- nhà quản lý báo chí kể trên đều không né tránh mà đề cập thẳng thắn về những biểu hiện vi phạm về đạo đức báo chí và sự thiếu chuyên nghiệp của một bộ phận người làm báo. Đồng thời cũng thẳng thắn phân tích các nguyên nhân dẫn đến vi phạm đạo đức nghề nghiệp báo chí như: Môi trường làm việc của nhà báo; sự phát triển của truyền thông đa phương tiện; sức ép, cám dỗ vật chất, kinh tế đối vối người làm báo và vai trò, trách nhiệm của người làm công tác quản lý báo chí...

Các diễn giả tham gia thảo  luận về Đạo đức và tính chuyên nghiệp của báo chí.

Ông Nguyễn Hoài Dương, Phó Tổng Giám đốc TTXVN nói: Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên số - một kỷ nguyên mà thông tin và truyền thông đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc hình thành cách ứng xử của cá nhân trong xã hội và toàn bộ sự phát triển của xã hội. Và để thực hiện được điều này nhà báo phải trung thực, nhân văn, và có bản lĩnh chính trị. Như vậy, rõ ràng, nghề báo không chỉ đòi hỏi người làm nghề phải tuân thủ các quy định về đạo đức nghề nghiệp mà còn phải thể hiện trách nhiệm với xã hội. Cũng theo Phó Tổng giám đốc TTXVN, để đảm bảo tính chuẩn xác của thông tin thì phương thức tác nghiệp của nhà báo đòi hỏi phải hết sức chuyên nghiệp. Báo chí chính thống tiếp tục vững mạnh hay không phụ thuộc vào trách nhiệm của các nhà báo. Và khi vấn đề nằm ở con người, thì các giải pháp trước tiên tập trung vào con người. Vì thế, về phía các cơ quan quản lý báo chí, cần kiên trì và nghiêm khắc thực thi các nguyên tắc, quy định của báo chí về đạo đức nhà báo. Bên cạnh việc xử lý các vi phạm theo đúng các quy định của pháp luật, cũng cần có các hình thức tôn vinh các nhà báo và các cơ quan và báo chí có nhiều đóng góp thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Ông Trương Ngọc Nam, Giám đốc Học viện Báo Chí và Truyên truyền cho rằng: Tính chuyên nghiệp và đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những vấn đề lớn, rất căn bản trong hoạt động báo chí. Tính chuyên nghiệp của báo chí không đơn thuần chỉ sự tác nghiệp của phóng viên hay việc sử dụng các phương tiện, máy móc để hành nghề mà thể hiện một cách rõ nét và toàn diện trong mọi khâu của đời sống báo chí. Để nâng cao tính chuyên nghiệp của nền báo chí trước hết là nâng cao tính chuyên nghiệp của nhà báo. Nhà báo chuyên nghiệp là người có bản lĩnh chính trị; có hệ thống kiến thức nền tảng bao gồm những kiến thức rộng, những kiến thức chuyên ngành báo chí và những kiến thức chuyên môn liên quan đến lĩnh vực, đề tài mà nhà báo đang theo đuổi; có đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội cao.

Đại diện cho truyền thông và báo chí địa phương, ông Nguyễn Tiến Mạnh, Tổng Biên tập Báo Quảng Ninh đưa ra nhận định: Những người làm báo chuyên nghiệp phải là người xác lập cho bản thân bản lĩnh chính trị vững vàng, không lệch lạc, xa rời nhiệm vụ chính trị, chạy theo những xu hướng. Đồng thời phải có khả năng phát hiện, phán đoán, phân tích và tìm ra bản chất, xu hướng vận động của vấn đề. Độ nhạy bén chính trị đòi hỏi nhà báo phải bắt mạch sống chủ đạo của xã hội để phát hiện vấn đề và chọn thời điểm cũng như tìm cách thức thông tin có hiệu quả.

Ông Nguyễn Tiến Mạnh cũng khẳng định: Một tác phẩm báo chí có sức sống, có sức lay động dư luận xã hội, được đông đảo bạn đọc đồng tình, trước hết tác phẩm đó đề cập đúng vấn đề do thực tiễn cuộc sống đặt ra. Cùng với đó, tác phẩm phải thể hiện được sự nhìn nhận đúng đắn, sự nhạy cảm chính trị thông qua sự chắt lọc tư liệu trong quá trình khảo sát thực tiễn công phu, sự đầu tư trí tuệ của tác giả bằng tất cả sự say mê nghề nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân. Hơn ai hết, bản thân mỗi nhà báo phải nắm rõ, hiểu rõ vấn đề và thể hiện tác phẩm bằng tâm huyết và cả trái tim nhân văn sâu sắc; phải hiểu được tác phẩm của mình có vai trò như thế nào trong việc định hướng dư luận và với sự phát triển của xã hội. Tính chuyên nghiệp và đạo đức của những người làm báo phải được được thể hiện ngay trong kỹ năng tác nghiệp một cách chuyên nghiệp như giao tiếp, ứng xử chuyên nghiệp, tiếp cận nguồn tin, khai thác tài liệu, quan sát, kỹ năng xử lý thông tin, phương pháp thể hiện… Ông cũng thẳng thắn nêu ví dụ về những hạn chế của một số phóng viên trong việc nắm bắt và xử lý thông tin; đồng thời khẳng định: Hiện nay Báo Quảng Ninh đã xây dựng quy trình tòa soạn. Quy trình này quy định rõ quy trình hoạt động của các phòng cũng như từng phóng viên; đồng thời có hình thức kỷ luật rõ ràng. Quy trình tòa soạn đã, đang và sẽ được thực hiện nghiêm túc và ngày càng đi vào nền nếp, đang ngày càng tạo tính chuyên nghiệp hơn trong hoạt động của Báo Quảng Ninh… 

Cùng với ông Nguyễn Tiến Mạnh, các diễn giả khác cũng thống nhất cho rằng: Để tạo tính chuyên nghiệp báo chí cần sớm có Quy hoạch báo chí và hệ thống quy chuẩn về đạo đức nghề nghiệp, cũng như cơ chế quản lý cơ quan báo chí. Các bộ, ngành tiếp tục bàn để có quy chuẩn đạo đức nghề nghiệp người làm báo; có quy định cụ thể về xử phạt quy định bản quyền báo chí. Cùng với luật hóa, quy định hóa, yếu tố con người có vai trò quyết định đối với tính chuyên nghiệp của báo chí. Vì vậy, phải gắn chặt xây dựng đạo đức nghề báo với tính chuyên nghiệp của nhà báo.

Riêng về tính chuyên nghiệp của báo chí, các diễn giả tham gia phiên tọa đàm đều thống nhất là nâng cao tính chuyên nghiệp của nền báo chí chính là nâng cao tính chuyên nghiệp của cơ quan báo chí. Các diễn giả cũng gợi ý: Nên chăng, mỗi cơ quan báo chí cần có cuộc khảo sát toàn diện về nhân sự. Trên cơ sở nhiệm vụ và định hướng phát triển của mình sẽ xây dựng chiến lược đào tạo, đào tạo lại để xây dựng một đội ngũ những người làm báo có kiến thức sâu, kỹ năng chuyên môn cao và phong cách hành xử chuyên nghiệp. Cùng với đó là chế độ ưu đãi về nhuận bút và khen thưởng kịp thời những tác phẩm báo chí có chất lượng cao, gây được hiệu ứng xã hội.

Kết thúc phiên tọa đàm, ông Trần Bá Dung, Trưởng Ban nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam đã khẳng định “Yếu tố con người có vai trò quyết định về đạo đức và tính chuyên nghiệp của báo chí”. Kết luận này nhận được sự ủng hộ đông đảo của những người dự thính, thể hiện bằng những tràng vỗ tay dài.

Nguyễn Huế