Sẻ chia kinh nghiệm

Xây dựng mô hình đặc khu kinh tế (ĐKKT) đã được thực hiện trên thế giới hơn 30 năm qua và tại Việt Nam mô hình này cũng đã được nghiên cứu, lựa chọn địa bàn để đầu tư xây dựng. Vì vậy cần có sự nhìn nhận đánh giá đầy đủ những kinh nghiệm, bài học thực tiễn để tiếp tục triển khai ở mỗi địa phương, quốc gia thúc đẩy sự phát triển chung của toàn thế giới. Và lần đầu tiên hội thảo khoa học quốc tế về vấn đề này được tổ chức tại TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Như lời phát biểu chào mừng của Phó giáo sư, Tiến sỹ Phạm Minh Chính, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh, trong tiết trời mùa xuân ấm áp, bên bờ Vịnh Hạ Long xinh đẹp đã hội tụ những diễn giả, các nhà khoa học, những nhà nghiên cứu, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Bộ, ngành Trung ương cùng bàn luận về xây dựng đặc khu kinh tế.

“Tốc độ Thâm Quyến”

Năm 1979, lần đầu tiên Chính phủ Trung Quốc đề xuất khái niệm đặc khu kinh tế và triển khai thực thi chính sách kinh tế mới này, thực chất là dùng cách biện pháp như miễn giảm thuế quan, chế định chính sách ưu đãi làm chiến lược, thông qua việc tạo ra môi trường đầu tư tốt, khuyến khích, thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, thu hút phương pháp quản lý khoa học kỹ thuật tiên tiến để đạt được mục đích thúc đẩy phát triển kinh tế quốc dân của khu vực. Từ khi Trung Quốc thực hiện chính sách đặc khu kinh tế, không chỉ tổng khối lượng, qui mô, tốc độ phát triển, chất lượng và năng lực sáng tạo công nghệ của đặc khu kinh tế được nâng cao rõ rệt, mà mức sống, chất lượng cuộc sống, cho đến môi trường sống của nhân dân cũng được cải thiện rất nhiều. Đặc khu kinh tế Thâm Quyến chính là một trong những qui phạm điển hình thành công nhất trong số đó. Bởi Thâm Quyến đã đi đầu mở ra thực tiễn vĩ đại và gian khổ của nền kinh tế thị trường theo chính sách đặc biệt “đi trước thử trước” của Trung Quốc để từ một làng cá nhỏ trở thành một đô thị lớn quốc tế hóa. Thâm Quyến đã có những bước phát triển phi thường về kinh tế, GDP cũng từ 179 triệu tệ năm 1979 lên gần 1,45 nghìn tỉ tệ năm 2013, tạo nên “tốc độ Thâm Quyến”.

Tăng trưởng kinh tế của Thâm Quyến.

Mở đầu phiên tham luận kinh nghiệm quốc tế về xây dựng đặc khu kinh tế, Giáo sư Đào Nhất Đào, Chủ nhiệm Trung tâm nghiên cứu Đặc khu kinh tế Trung Quốc chia sẻ: “Đi trước thử trước” là chính sách đặc thù mà Trung Quốc dành cho các đặc khu kinh tế, là chiến lược phát triển mất cân đối trao quyền cải cách “ưu tiên” những rủi ro và giá thành đi kèm với đặc khu kinh tế, đó chính là nguyên nhân khiến các đặc khu kinh tế tràn trề sức sống. Với Thâm Quyến 35 năm xây dựng đặc khu kinh tế, đã tạo nên 4 kỳ tích. Thứ nhất, là dẫn dắt tìm tòi làm mẫu xây dựng 1 thể chế mới kinh tế thị trường XHCN, Thâm Quyến đã xây dựng được thị trường trong nước và mở cửa thị trường nước ngoài xây dựng khu chế xuất, cảng biển, lấy cải cách thúc đẩy mở cửa. Thứ hai, là nơi kiểm chứng sự thành công của con đường mới thực hiện hiện đại hóa, trên nguyên tắc tuân thủ mục tiêu, chấp nhận quy tắc thông hành kinh tế thị trường, không phủ định thông lệ quốc tế, mở cửa các biên giới. Thứ ba, dám đi trước thời đại, tạo tinh thần mới, thúc đẩy cuộc cách mạng đổi mới quan niệm của hàng tỷ người dân Trung Quốc. Kinh nghiệm thành công của Thâm Quyến chính là lấy việc không tranh luận để tránh cuộc tranh luận hình thái ý thức, tách bạch rõ quan niệm lấy phát triển làm đạo lý cứng. Với những cơ chế thể chế hoàn toàn mới, trong bối cảnh rất nhiều ý kiến, quan niệm trái chiều khác nhau lo ngại về một mô hình quá mới này, Thâm Quyến đã được Quốc vụ Viện Trung Quốc trao “thượng phương bảo kiếm” đó là nếu phạm sai lầm Quốc vụ viện sẽ chịu trách nhiệm. Thứ tư, bằng thành tựu phát triển của Thâm Quyến ngày nay đã chứng minh tự do phát triển con người là động lực phát triển xã hội, động lực thực hiện giấc mơ Trung Quốc.

Giáo sư Đào Nhất Đào nhấn mạnh “sáng tạo của con người là vô giá, vấn đề là tạo môi trường để con người sáng tạo và kinh nghiệm kỳ tích của Thâm Quyến là từ đây”.

Đường đến thành công cần thời gian dài

Tham luận của ông Andrew Grant, Giám đốc hợp danh cao cấp, lãnh đạo toàn cầu Khối Khu vực công Tập đoàn Mc Kinsey Singapore nhấn mạnh các ĐKKT là một phương pháp hữu hiệu nhằm đẩy nhanh phát triển kinh tế, đặc biệt là các nền kinh tế mới nổi. Nhưng trong những năm qua đã có 50% trong số các ĐKKT được thành lập đã vấp phải thất bại. Vì vậy theo ông Andrew Grant để đi đến thành công của ĐKKT cần thời gian dài như Thâm Quyến cần đến 30 năm, Khu vực tự do Jebel Ali  (Trung Đông) ra đời 1985, Khu chế xuất Bangladesh... Và các yếu tố tiên quyết để có thể đi đến thành công của các khu kinh tế này đó là: tiếp cận hiệu quả ra thị trường Quốc tế qua hạ tầng giao thông vận tải, cạnh tranh bằng luật định, tiếp cận nhân tài. Theo đó các yếu tố tạo điều kiện gồm: hoạt động kinh tế là ưu tiên hàng đầu, Chính phủ cung cấp cơ sở hạ tầng cơ bản,  nếu khu vực tư đứng ra cung cấp cơ sở hạ tầng thì hoạt động này sẽ được trợ cấp chéo, thu hút đầu tư là trách nhiệm của chủ đầu tư nhưng được cơ quan chức năng tạo điều kiện và hỗ trợ.

Các diễn giả, nhà nghiên cứu, các nhà khoa học nghe các tham luận về kinh nghiệm xây dựng ĐKKT.

Với ông Parth Shri Tewari, chuyên gia Ngân hàng thế giới khi tham luận cho rằng ĐKKT là cần 1 khu được khoanh vùng về mặt địa lý, có cơ chế đặc thù để có thể thu hút các nhà đầu tư vào khu vực này, cần kết hợp cả cấp độ quốc gia, chiến lược của tỉnh, tạo ra được nhiều việc làm và thu hút được nhiều đầu tư. Đặc khu là điểm bắt đầu truyền cảm hứng tạo sự thịnh vượng, tác động lan tỏa phát triển. Vì vậy muốn xây dựng thành công 1 ĐKKT cần mời những nhà đầu tư sẽ tham gia vào đặc khu trước (dựa trên nhu cầu của nhà đầu tư tiềm năng); bắt tay ngay vào việc thiết kế tổng thể; phải có nhân tài; hành lang pháp lý riêng; tính minh bạch; có diễn đàn mở giữa khu vực công và tư để thông báo cho 2 bên biết nhu cầu của cả 2 bên, 2 bên hiểu nhau; phối hợp giữa các cơ quan và đa ngành ở các cấp độ khác nhau (Singapo đã thực hiện, Maliasia đang học); dựa trên nhu cầu của nhà đầu tư khi lựa chọn địa điểm xây dựng cần có ý kiến của nhà đầu tư để xem họ có muốn bỏ tiền ra để đầu tư vào đó hay không và trong xây dựng cơ sở hạ tầng phải có đóng góp của nhà đầu tư.

Khuyến nghị cho Quảng Ninh

Kinh nghiệm của thế giới trong xây dựng đặc khu kinh tế có thể rút ra được gì cho Việt Nam, cho Vân Đồn (Quảng Ninh)?

Theo giáo sư Đào Nhất Đào, ý tưởng xây dựng ĐKKT Vân Đồn là rất cần thiết và chắc chắn sẽ thành công bởi Vân Đồn nói riêng và Việt Nam nói chung cùng có các điểm tương đồng như Thâm Quyến, như Trung Quốc. Và để thành công cần giải quyết 3 vấn đề: lấy cơ sở giao thông làm cơ sở hạ tầng số 1 (làm bến cảnh quốc tế); Vân Đồn cần có giải pháp thu hút du khách nước ngoài, phát triển du lịch đặc sắc có tính cạnh tranh với tầm nhìn xa trông rộng, đây phải là khu du lịch quốc tế- phải vậy mới có thể cạnh tranh; bồi dưỡng và thu hút nguồn nhân lực, hiện đang là điểm yếu của Vân Đồn. Cần sở hữu các nhân tài có tầm nhìn cao, có tinh thần phục vụ ngành nghề của mình. Cùng với việc bồi dưỡng, đào tạo nhân lực cần coi trọng công tác thu hút nguôn nhân lực từ nước ngoài.

Còn ông Andrew Grant, Giám đốc hợp danh cao cấp, lãnh đạo toàn cầu Khối Khu vực công Tập đoàn Mc Kinsey Singapore đưa ra 11 khuyến nghị mang tính chiến thuật dành riêng cho Quảng Ninh để thu hút đầu tư. Đó là: nhận diện các nhà đầu tư ưu tiên cho các ngành quan trọng, các dự án mục tiêu và tìm hiểu nhu cầu của họ; cung cấp danh sách cập nhật các dự án ưu tiên; hồ sơ đầu tư đơn giản, rõ ràng; giảm thời gian xử lý và phê duyệt; hỗ trợ nhà đầu tư đi thực địa theo yêu cầu; hỗ trợ nhà đầu tư khi triển khai; xây dựng và duy trì mối quan hệ với nhà đầu tư; xây dựng thương hiệu và đề xuất giá trị rõ ràng cho Quảng Ninh; tính minh bạch và định hướng chính sách trong dài hạn; xử lý những vướng mắc lớn cản trở đầu tư; hoạt động hiệu quả cơ quan IPA.

Chốt lại những điều kiện cần và đủ cho ĐKKT Vân Đồn, GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên TW Đảng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam khẳng định điều quan trọng nhất phải từ thể chế, thể chế mới có thể tạo được những đột phá cho ĐKKT.

Lan Hương