Nguồn lực từ cơ chế đặc thù

- Hỗ trợ từ nguồn thu thuế xuất nhập khẩu, đây có phải là giải pháp tối ưu để có nguồn lực cho Quảng Ninh xây dựng các công trình động lực quan trọng trên địa bàn, thưa đồng chí?

Đồng chí Trần Đức Lâm.

+ Theo tính toán tổng nhu cầu vốn để đầu tư các công trình quan trọng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 là khoảng 452.749 tỷ đồng, trong đó vốn từ nguồn ngân sách nhà nước là 60.327 tỷ đồng. Đây là nguồn kinh phí rất lớn, vì vậy trong Kết luận số 47, Thông báo 108 của Bộ Chính trị đều nhấn mạnh nội dung “có một cơ chế đặc thù áp dụng đối với Quảng Ninh và các tỉnh có tính chất đặc thù riêng để khuyến khích, động viên đối với những tỉnh có nguồn thu cao để tái đầu tư có mục tiêu trở lại cho phát triển hạ tầng, các công trình công cộng bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững”; “Bổ sung một số công trình hạ tầng quan trọng có ý nghĩa động lực, như đường cao tốc Hải Phòng - Hạ Long, Hạ Long - Móng Cái, sân bay Vân Đồn vào định hướng phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông của cả nước. Xây dựng cơ chế kêu gọi đầu tư nước ngoài và được ưu tiên hỗ trợ một phần ngân sách để xây dựng từ nguồn thu xuất nhập khẩu qua địa bàn từ nay đến năm 2020.

Quảng Ninh mạnh dạn đề xuất những cơ chế đặc thù để có được nguồn lực đầu tư cho các công trình hạ tầng động lực quan trọng, điều này thực sự xuất phát từ nhu cầu phát triển đã quá bức bách của địa bàn giàu tiềm năng. Bởi Quảng Ninh được xác định là địa bàn kinh tế động lực phía Bắc, nhưng lâu nay các tuyến giao thông huyết mạch nối Quảng Ninh với các tỉnh trong Vùng kinh tế trọng điểm khu vực phía Bắc lại chưa được quan tâm đầu tư xứng tầm. Để nối Quảng Ninh với các trung tâm kinh tế lớn của khu vực là Hải Phòng, Hà Nội, rút ngắn thời gian di chuyển từ các trung tâm lớn này đến Quảng Ninh của các nhà đầu tư, các phương tiện vận chuyển hàng hoá, tỉnh đã xây dựng các chương trình kêu gọi, xúc tiến đầu tư đối với các dự án giao thông kết nối vùng trọng điểm. Những công trình này không chỉ có ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ninh mà còn thúc đẩy tiến trình CNH, HĐH đất nước trong giai đoạn hội nhập quốc tế và khu vực, trong đó tỉnh Quảng Ninh được đặt ở vị trí quan trọng trong thực hiện “Hai hành lang một vành đai kinh tế”, thực hiện Chiến lược biển Việt Nam, và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về phát triển Vùng kinh tế duyên hải Bắc Bộ. Tất cả những công trình xây dựng mới về điện, giao thông kết nối vùng đều nằm trong danh mục công trình thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách Trung ương (NSTW).

Sản xuất mỳ ăn liền tại Công ty CP Kỹ nghệ thực phẩm Thái Lan. Ảnh: Lan Hương

 - Còn nhớ trong những giai đoạn trước đây, khi mới mở cửa biên giới Quảng Ninh đã được Trung ương dành cho những cơ chế riêng để phát triển?

+ Đúng vậy, trong giai đoạn 1996-2003 Khu Kinh tế cửa khẩu Móng Cái, sau đó là Hoành Mô - Đồng Văn và Bắc Phong Sinh đã được Thủ tướng Chính phủ cho áp dụng thí điểm chính sách đối với khu vực cửa khẩu nhằm ưu tiên cho phát triển thương mại, xuất nhập khẩu, dịch vụ, du lịch và đầu tư (theo Quyết định số 675/1996/QĐ-TTg và Quyết định số 53/2001/QĐ-TTg). Thực hiện theo 2 quyết định trên, tỉnh Quảng Ninh được hưởng nguồn vốn đầu tư phát triển hạ tầng các khu kinh tế cửa khẩu được điều tiết trở lại từ các khoản thu của ngân sách nhà nước, nên nguồn thu để lại đã tạo điều kiện cho tỉnh triển khai đầu tư hạ tầng các khu kinh tế cửa khẩu tạo diện mạo mới”. Tuy nhiên, sang giai đoạn 2004-2012 thực hiện Luật Ngân sách (sửa đổi) và Quyết định số 185/2003/QĐ-TTg, hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách Trung ương giảm đáng kể, không đủ đáp ứng cho nhu cầu đầu tư xây dựng trên địa bàn các khu kinh tế cửa khẩu. Do đó, việc đầu tư kết cấu hạ tầng cho các khu kinh tế cửa khẩu bị ảnh hưởng, nhiều công trình dở dang do thiếu vốn và không hoàn thành đúng tiến độ. Mặt khác, số kinh phí hàng năm Trung ương bổ sung không theo một cơ chế nhất quán, chưa tương xứng với số thu về hoạt động xuất nhập khẩu. Tính bình quân mức hỗ trợ hàng năm bằng 13,13% số thu thuế xuất nhập khẩu là quá nhỏ so với nhu cầu tối thiểu để đầu tư cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng ở cửa khẩu, không đáp ứng cho hoạt động giao lưu hàng hoá, hợp tác phát triển thương mại cho Quảng Ninh nói riêng và vùng kinh tế trọng điểm nói chung.

Cán bộ Chi cục hải quan Móng Cái thực hiện thủ tục thông quan cho doanh nghiệp. Ảnh: Ngọc Lan

- Giảm 1.576 tỷ đồng ngân sách Trung ương cấp lại từ số thu thuế XNK trong giai đoạn từ năm 2004 trở lại đây, đây cũng chính là lý do của tình trạng nhiều công trình hạ tầng tại các Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái, Bắc Phong Sinh, Hoành Mô đang bị đầu tư dở dang, gây nợ đọng và lãng phí trong xây dựng cơ bản?

+ Năm 2010, triển khai Kết luận số 47-KL/TW của Bộ Chính trị, Chính phủ đồng ý hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách Trung ương 300 tỷ đồng (với 2 mục tiêu đầu tư cụ thể là văn hoá - xã hội và đầu tư hạ tầng các khu kinh tế cửa khẩu) cho tỉnh Quảng Ninh. Tỉnh đã phân bổ cho 13 công trình thuộc lĩnh vực văn hoá - xã hội là 112 tỷ đồng; bố trí cho 24 công trình hạ tầng cửa khẩu với tổng vốn 188 tỷ đồng. Cơ chế này chỉ thực hiện được 1 năm, bởi từ năm 2011 thực hiện Quyết định số 60/2010/QĐ-TTg, Quảng Ninh không còn được hưởng nguồn hỗ trợ có mục tiêu để lại như năm 2010. Trong khi đó, các khu kinh tế cửa khẩu của tỉnh Quảng Ninh được hình thành và phát triển tại các khu vực còn nhiều khó khăn, chưa có hạ tầng đồng bộ. Mặc dù các dự án được ưu đãi trên địa bàn, song đến nay vẫn chưa thu hút được nhiều dự án đầu tư. Do nguồn lực đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng các khu kinh tế cửa khẩu từ ngân sách tỉnh, hỗ trợ từ NSTW quá nhỏ, nên không đáp ứng được nhu cầu tối thiểu cần đầu tư cho KKT. Với cơ chế điều tiết 100% số thu từ hoạt động xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu về NSTW như hiện nay trong khi địa phương có cửa khẩu vẫn phải lo kinh phí đầu tư hạ tầng cửa khẩu phục vụ chung cho cả nước, việc sửa chữa, nâng cấp, đầu tư mới hạ tầng phục vụ hoạt động xuất nhập khẩu tại các KKTCK thường chậm, không đáp ứng kịp yêu cầu do thiếu nguồn lực đầu tư.

Điều tiết bằng cơ chế hoặc là vấp vốn trực tiếp, cách nào cũng vẫn phải xuất phát từ quan điểm địa bàn động lực này đang cần những cơ chế đặc thù. Sự đặc thù này sẽ tạo cho địa phương bước đột phá, từ đây tạo tác động kích thích lan toả mạnh mẽ, thực sự là đầu tàu lôi kéo những địa bàn trong vùng cùng phát triển. Tỉnh Quảng Ninh đã xây dựng các phương án đề xuất cơ chế hỗ trợ từ ngân sách từ nguồn thu thuế xuất nhập khẩu để xây dựng các công trình động lực quan trọng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh từ năm 2013 đến năm 2020 gồm đầu tư hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu và các công trình thuộc nhiệm vụ chi của NSTW. Các phương án này đã được báo cáo xin ý kiến của các bộ, ngành Trung ương để báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Mong mỏi không chỉ là của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ninh mà chắc chắn các địa phương lân cận, những địa bàn trong Vùng Kinh tế trọng điểm khu vực phía Bắc cũng đều đang rất mong các công trình hạ tầng huyết mạch ra biên giới sớm được đầu tư hoàn thiện tạo sự thông thương hàng hoá.

- Xin cảm ơn đồng chí!

Lan Hương