Vài suy nghĩ về đạo đức nghề nghiệp trong khai thác và xử lý nguồn thông tin báo chí

Đầu năm 2012, trong một lần đi công tác ở TP Móng Cái, đến khu dân cư cạnh Khu công nghiệp (KCN) Hải Yên, tôi thấy nồng nặc mùi hôi thối khó chịu. Tìm hiểu từ các hộ dân cạnh KCN và chính quyền địa phương, tôi được biết Ban quản lý KCN đã tắc trách, không quan tâm đến nỗi khổ mà người dân phải hứng chịu do hậu quả xả thải từ chính KCN gây ra.

Làm việc với lãnh đạo BQL KCN, ông Phó BQL KCN cho biết, chủ đầu tư KCN chưa đầu tư được hệ thống xử lý nước thải tập trung, nên nước thải từ các nhà máy chế biến chân gà đông lạnh trong KCN đã gây ô nhiễm môi trường. Ông này hứa sẽ sớm khắc phục và xử lý hậu quả. Thời điểm tôi tìm hiểu vấn đề này, tỉnh đang tập trung cao độ cho Hội nghị Xúc tiến đầu tư (XTĐT) Quảng Ninh 2012, trong đó có việc mời gọi các doanh nghiệp đầu tư vào KCN Hải Yên. Vì thế, tôi nghĩ chưa nên phản ánh ngay vấn đề này.

Hội Nhà báo tỉnh tổ chức hội nghị góp ý vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

Sau vài tháng trở lại, tôi thấy tình hình không có gì thay đổi. Tôi quyết định tìm hiểu thêm để đưa vấn đề này lên công luận. Tôi gặp lãnh đạo BQL KCN để hỏi về những gì vị này đã hứa khắc phục nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện; tìm hiểu thêm về những bức xúc, ảnh hưởng và thiệt hại mà người dân phải chịu do tình trạng ô nhiễm môi trường ở KCN Hải Yên; tìm hiểu cách thức giải quyết của chính quyền địa phương liên quan đến công tác chỉ đạo, quản lý nhà nước về môi trường ở KCN Hải Yên… Sau đó, loạt 2 bài về “Những bất cập ở Khu Công nghiệp Hải Yên lần lượt đăng trên báo Quảng Ninh các số ngày 16 và 17-6-2012, đã nhận được sự quan tâm, đồng tình của nhiều bạn đọc, đặc biệt là người dân sống cạnh KCN Hải Yên. Ngay sau đó, UBND tỉnh đã có văn bản chỉ đạo kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi gây ô nhiễm môi trường của KCN này. Không dừng lại ở đó, tôi tiếp tục theo dõi, phát hiện và phản ánh hành vi của BQL KCN Hải Yên là không chấp hành ý kiến chỉ đạo, quyết định xử phạt hành chính của UBND tỉnh. Sau đó, Chủ tịch UBND tỉnh đã chỉ đạo Giám đốc Sở TN-MT ra quyết định thanh tra đột xuất việc chấp hành pháp luật của KCN Hải Yên để xử lý những sai phạm của BQL KCN này.

Loạt bài này của tôi mới đây đã được Ban Giám khảo xét và trình Hội đồng thẩm định Giải báo chí tỉnh Quảng Ninh năm 2012 trao giải nhì. Tôi rất phấn khởi vì tác phẩm của mình đã thêm một lần nữa được ghi nhận.

Quá trình khai thác và thông tin về vụ việc này cũng như đối với các tác phẩm báo chí khác của bản thân, tôi luôn tôn trọng sự thật, lắng nghe ý kiến của nhiều phía: Người dân, chủ doanh nghiệp, chính quyền địa phương v.v.. để có cái nhìn toàn diện, đa chiều, tạo cơ hội cho những người có quyền và nghĩa vụ liên quan đến vấn đề được trình bày ý kiến của mình. Đặc biệt, mỗi khi phát hiện ra vấn đề bất cập nào đó trong cuộc sống, những câu hỏi mà nhà báo Hồ Chí Minh từng nêu: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết như thế nào? luôn được tôi đặt ra để tự hỏi, để bản thân xem xét có nên thông tin không, nếu có thì thông tin ở mức độ nào và ảnh hưởng của nó sẽ như thế nào? Đối với trường hợp như câu chuyện nêu trên đây, nếu vội vàng phản ánh trước Hội nghị XTĐT, bản thân tôi sẽ không sao, vì chứng cứ, tài liệu rất vững, nhưng chắc hẳn sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và hội nghị xúc tiến. Phản ánh sau hội nghị vừa có tác dụng đưa ra công luận những vi phạm về ô nhiễm môi trường của KCN, vừa không ảnh hưởng đến môi trường đầu tư của tỉnh; vừa làm cho BQL KCN tâm phục, khẩu phục đối với những gì mà tác phẩm báo chí phản ánh. Tôi nghĩ, như vậy chính là đã thực hành được đạo đức trong khai thác và thông tin báo chí.

Nhìn rộng ra ở cơ quan Báo Quảng Ninh, tôi cho rằng về bản chất không có việc thông tin thiếu trung thực, không khách quan. Bởi hầu hết phóng viên đã được đào tạo về nghiệp vụ báo chí, đã nắm chắc các đặc trưng, tính chất của thông tin báo chí. Hơn nữa, tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo đảng địa phương như Báo Quảng Ninh càng không chấp nhận những người làm báo thiếu những phẩm chất này, không chấp nhận việc đưa những thông tin thiếu trung thực, thiếu khách quan như không ít báo mạng hiện nay đang sử dụng để câu khách. Tuy nhiên, tình trạng khai thác và xử lý thông tin không trực tiếp như lấy thông tin qua người khác, trên các tờ báo khác, trên mạng… hay khi lấy thông tin từ nguồn nào đó mà không trích dẫn… không phải là không có ở Báo Quảng Ninh.

Thời gian qua, không ít tờ báo mạng xào xáo, đánh cắp trắng trợn thông tin từ các báo khác trong đó có Báo Quảng Ninh nhưng chưa bị xử lý. Thiết nghĩ, Luật Báo chí và các văn bản hướng dẫn thi hành đã quy định cụ thể về vấn đề này, cần phải xử lý nghiêm minh. Cùng với đó, các cơ quan báo chí, các tổ chức Hội Nhà báo cần thường xuyên tổ chức các sinh hoạt nghiệp vụ; từng nhà báo cần học tập và thực hành những quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam, các quy định trong Luật Báo và các quy định liên quan để thực hành tốt đạo đức nghề nghiệp trong khai thác và xử lý nguồn thông tin báo chí.

Đỗ Ngọc Hà