Chấm dứt hoạt động của các lò sản xuất vôi, gạch đất sét nung thủ công, lạc hậu: Để đạt mục tiêu vào năm 2018

Ngày 22-3-2016, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 1460 về việc chấm dứt hoạt động các cơ sở sản xuất vôi bằng lò nung thủ công. Trước đó, ngày 9-7-2015, UBND tỉnh có Kế hoạch số 3988 về việc chấm dứt sản xuất gạch đất sét nung bằng các loại lò sử dụng công nghệ lạc hậu trên địa bàn tỉnh. Cả hai kế hoạch này đều đặt ra mục tiêu chấm dứt hoạt động của các lò sản xuất vôi, gạch đất sét nung thủ công, lạc hậu trên địa bàn tỉnh vào năm 2018. Theo ông Nguyễn Mạnh Tuấn, Trưởng Phòng Vật liệu và Quản lý nhà (Sở Xây dựng), mục đích của 2 kế hoạch trên là thiết lập lại trật tự trong quản lý tài nguyên khoáng sản và đảm bảo môi trường, phù hợp với quy hoạch, định hướng phát triển của tỉnh...

Lò vôi của gia đình ông Phùng Văn Kết (đường Cẩm Hồng, khu Hồng Hà, phường Phương Nam, TP Uông Bí) hiện vẫn đỏ lửa. Ảnh: Hoàng Quỳnh

Ghi ở Phương Nam

Trên con đường Cẩm Hồng dẫn vào khu Hồng Hải (phường Phương Nam, TP Uông Bí) chưa đầy 500m, chúng tôi đếm sơ sơ cũng có tới 7 lò nung vôi thủ công, nằm đan xen với nhà dân; trong đó có 4 lò đang đỏ lửa. Các lò được xây theo hình trụ đứng, chiều cao mỗi lò chừng 7-8m... Tất cả như một đại công trường rộn rã tiếng búa đập đá, tiếng ròng rọc tời đá, tời than đổ vào lò... Mỗi lò nung có khoảng 10-15 lao động làm việc. Mỗi nhóm lao động được phân công công việc rất rõ ràng. Nhóm đàn ông có sức khoẻ làm công việc quai búa, đập đá, lấy vôi từ đáy lò để chuyển sang xe tải. Nhóm phụ nữ ngồi phân loại vôi. Anh Phùng Văn Kết, chủ của 3 lò vôi ở khu vực đường Cẩm Hồng, cho biết: “Chúng tôi đầu tư lò vôi này được 3 năm rồi. Đây là dạng lò đứng thông thẳng từ dưới lên, đốt liên hoàn. Trên thì đổ đá, than, dưới thì cào vôi chín ra. So với trước, làm vôi bây giờ cũng đã có máy móc hỗ trợ nên cũng bớt nặng nhọc, vất vả”.

Theo tay anh Kết chỉ, chúng tôi thấy trên nóc mỗi lò đều lắp đặt hệ thống tời, thường trực có 1 người điều khiển, trông thật chênh vênh. Đầu sợi dây cáp mỏng mảnh được móc vào chiếc thùng đá to nặng, cứ đung đưa qua lại trên đầu, như muốn rớt xuống. Đứng dưới chân lò cũng có thể cảm nhận cái nóng hầm hập, bụi tung mù mịt. Kế bên cạnh lò vôi là khu vườn vải. Cây nào, cây nấy đều phủ lớp bụi trắng xoá. Thế mà bảo hộ lao động của những lao động ở đây rất đơn giản. Nhóm đàn ông đập đá, có người chỉ mặc độc quần cộc, áo may ô, tay không quai búa. Còn nhóm phụ nữ đội nón che kín bưng mặt nhờ chiếc khẩu trang chị em vẫn dùng để chống nắng... Ông Phạm Văn Minh, 63 tuổi, công nhân của lò vôi này, chia sẻ: “Trong các công việc ở lò nung vôi, đập đá là vất vả nhất và cũng khá nguy hiểm. Đây, cô xem, đá bắn văng khiến hai bắp tay tôi sứt sát cả. Biết là nguy hiểm nhưng vì kiếm miếng cơm mà tôi gắn bó với nghề này được 5 năm rồi đấy”.

Theo Chủ tịch UBND phường Phương Nam Nguyễn Hồng Quang, cả phường có 38 hộ sản xuất vôi với 68 lò nung vôi thủ công, tập trung ở 2 khu vực, Cẩm Hồng và phía Nam đường 10; trong đó, phần lớn nằm ở khu vực phía Nam đường 10. Hiện đã có 10 lò dừng hoạt động; trong đó, 7 lò dừng do kinh doanh không hiệu quả hoặc gặp sự cố lún, nứt lò; 3 lò dừng là do nằm gần Trường Tiểu học Phương Nam A nên chính quyền đã vận động các chủ lò dừng hoạt động theo kiến nghị của cử tri. Chủ tịch UBND phường khẳng định: “Tất cả lò vôi trên địa bàn phường đều được hình thành một cách tự phát, không được cơ quan thẩm quyền nào cấp phép, nên không được xây dựng theo một quy định, tiêu chuẩn nào. Hàng năm chúng tôi vẫn đôn đốc chủ lò phải thực hiện các biện pháp để giảm phát tán bụi ra môi trường bằng cách che bạt bao quanh lò vôi; phương tiện vận chuyển đúng khối lượng và phải được phủ bạt; phun nước, tưới đường...”.

Để vẹn toàn cả hai mục tiêu

Theo kết quả tổng hợp của Sở Xây dựng, hiện trên địa bàn toàn tỉnh còn 54 cơ sở sản xuất vôi bằng lò thủ công tập trung ở 4 địa phương: Hạ Long (2 cơ sở), Đông Triều (10 cơ sở), Quảng Yên (3 cơ sở) và Uông Bí (39 cơ sở) đang hoạt động. Phường Phương Nam là nơi có nhiều lò nung vôi thủ công nhất. Về sản xuất gạch đất sét nung, toàn tỉnh có 61 lò thủ công, 5 lò đứng liên tục và 2 lò vòng (sử dụng nhiên liệu hoá thạch than, dầu khí) đang hoạt động. Tất cả các lò nêu trên đều đang tồn tại trong tình trạng giống như ở Phương Nam: Tiềm ẩn rủi ro, nguy cơ mất ATVSLĐ; ô nhiễm môi trường... Các lò này đều nhập nguồn nguyên liệu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không đảm bảo tiêu chuẩn, gây lãng phí và khó kiểm soát, quản lý tài nguyên khoáng sản như: Đất sét, đá vôi, than cám, bã sàng... Để giải quyết những vấn đề trên, từ cuối năm 2015 và đầu năm 2016, UBND tỉnh đã ban hành 2 kế hoạch 3988 và 1460. Theo đó, chậm nhất đến hết năm 2018, toàn bộ số lò sản xuất vôi thủ công; các loại lò thủ công, lò đứng liên tục, lò vòng sử dụng nhiên liệu hoá thạch để sản xuất gạch bằng đất sét nung trên địa bàn tỉnh sẽ phải dừng hoạt động.

Ông Vũ Văn Thành, chủ lò vôi thủ công ở khu vực phía Nam đường 10, phường Phương Nam, chia sẻ: “Chủ trương của tỉnh, chúng tôi đã nắm được nhưng nói thực là tôi cũng chưa nghĩ đến và cũng không biết kiếm việc gì để làm khi dừng hoạt động của lò vôi này. Có khi lại “bưng” lò về quê tôi ở Bắc Ninh để duy trì tiếp”. Cùng băn khoăn, ông Phùng Văn Kết, chủ lò vôi đường Cẩm Hồng, khu Hồng Hà, phường Phương Nam, thổ lộ: “Từ nay đến lúc phải dừng, được làm ngày nào thì tôi cứ làm, chứ cũng chưa biết phải tính thế nào”. Việc các chủ lò có suy nghĩ như vậy cũng xuất phát từ thực tế, phần lớn các lò vôi hay lò gạch trong diện phải dừng hoạt động vào năm 2018 đều do các hộ gia đình tự góp vốn, đầu tư xây dựng, quản lý, khai thác, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Các lò mang lại nguồn thu nhập, cải thiện cuộc sống cho khá nhiều gia đình. Với công suất khoảng 3.000 tấn/lò/năm, trung bình mỗi lò vôi sẽ giải quyết công ăn việc làm cho từ 10-15 lao động, có mức thu nhập từ 6-7 triệu đồng/người/tháng. Nhiều người lao động tại các lò vôi chia sẻ: Nếu dừng lò vôi, họ cũng không thể kiếm được việc làm khi tuổi đã cao, lại không được đào tạo nghề nghiệp. Còn theo chị Phạm Kim Dung, cán bộ môi trường của phường Phương Nam, với những lý do vừa nêu, việc vận động các chủ lò chấp hành chủ trương dừng hoạt động là rất khó khăn, vất vả. Chị Dung kể: “3 lò gần Trường Tiểu học Phương Nam A mà phường đã dừng hoạt động từ tháng 8-2015, cán bộ phường phải đi tuyên truyền, vận động rất nhiều lượt; thậm chí mời cả các bác lên phường để gặp gỡ, tiếp xúc; vận dụng cả các mối quan hệ, nhờ qua con, cháu, anh em họ hàng vận động, nhưng chỉ có 2 chủ lò tự nguyện chấp hành; còn 1 chủ lò, phường phải dùng biện pháp mạnh. Các bác ấy cũng có tâm tư mong Nhà nước hỗ trợ khi dừng lò, nhưng đây đều là những lò xây dựng trái phép nên không thể vận dụng hỗ trợ được”.

Có thể thấy, số lượng lò phải dừng hoạt động là rất lớn; trong khi thời gian từ nay đến đích năm 2018 không còn xa. Để vẹn toàn cả hai mục tiêu: Thực hiện dừng lò sản xuất vôi, gạch thủ công lạc hậu đúng lộ trình; đảm bảo công ăn việc làm, thu nhập cho người lao động và đảm bảo quy hoạch sản xuất vật liệu xây dựng của tỉnh đến năm 2020, tầm nhìn 2030, ngay từ bây giờ, việc tuyên truyền, vận động, định hướng cho người dân chuyển đổi sản xuất; tìm kiếm, kêu gọi các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư ứng dụng công nghệ cao, công nghệ tiên tiến cần được các ngành, địa phương bắt tay triển khai.

Cẩm Nang

Ý kiến người trong cuộc

* Phó Giám đốc Sở Xây dựng Nguyễn Mạnh Tuấn: Hiện Sở Xây dựng đang triển khai nhiều giải pháp nhằm đẩy mạnh thực hiện kế hoạch chấm dứt hoạt động của các lò sản xuất vôi, gạch đất sét nung thủ công, lạc hậu; tích cực tuyên truyền cho các tổ chức, cá nhân biết đến kế hoạch, lộ trình, từ đó hướng dẫn, tạo điều kiện cho họ chuyển đổi sản xuất phù hợp với từng cơ sở; đặc biệt, ưu tiên phát triển các dự án đầu tư công nghệ cao để nâng cấp chất lượng sản phẩm, đảm bảo vệ sinh môi trường. Mặt khác, Sở chủ động quản lý và kiểm soát chặt chẽ số lượng các cơ sở lò vôi thủ công hiện có, không để phát sinh thêm cơ sở mới. Ngành cũng mong muốn UBND các địa phương phối hợp, nhanh chóng xây dựng kế hoạch, lộ trình giảm các lò sản xuất vôi, gạch đất sét nung thủ công, lạc hậu, đề xuất giải pháp theo đặc điểm tình hình của từng nơi, từ đó đảm bảo tiến hành theo đúng kế hoạch, lộ trình của tỉnh.

* Phó Giám đốc Sở KH&CN Hoàng Vĩnh Khuyến: Thực tế, nhu cầu sử dụng vôi trên thị trường vẫn rất lớn. Việc sản xuất gạch, vôi cũng giúp người dân nâng cao thu nhập, giải quyết việc làm. Tuy nhiên, lò sản xuất vôi, gạch đất sét nung thủ công, lạc hậu thường tốn nhiên liệu, gây ô nhiễm môi trường. Theo quy hoạch của Bộ Xây dựng, đến năm 2020 sẽ chấm dứt hoàn toàn loại hình sản xuất này. Quảng Ninh cũng đang thực hiện theo quy hoạch đó. Sản phẩm vôi hiện nay không đơn thuần sử dụng làm vật liệu xây dựng thông thường, mà còn là ngành công nghiệp hóa chất; làm nguyên liệu cho các ngành công nghiệp khác, như sản xuất giấy, sơn; thậm chí trong cả công nghiệp mỹ phẩm. Vì vậy, sản xuất vôi cần được đầu tư sử dụng các công nghệ tiên tiến, công nghệ cao để sản xuất ra loại vôi có chất lượng, có hàm lượng tinh khiết cao, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nâng giá trị sản phẩm.

* Trưởng Phòng Quản lý đô thị TP Hạ Long Nguyễn Việt Hùng: Hiện trên địa bàn TP Hạ Long còn 1 cơ sở sản xuất vôi bằng lò thủ công tại phường Đại Yên. Sản phẩm vôi được sản xuất chủ yếu cung cấp cho các cơ sở sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy hải sản tại địa phương. Thực hiện kế hoạch của tỉnh, thành phố đang khẩn trương xây dựng phương án chuyển đổi sản xuất và chấm dứt hoạt động của lò sản xuất vôi này theo đúng kế hoạch mà tỉnh đã đề ra. Bên cạnh đó, thành phố tăng cường quản lý không để phát sinh thêm các lò nung vôi thủ công trên địa bàn.

* Chị Phạm Thị Ngân, khu Hồng Hà, phường Phương Nam, TP Uông Bí: Chúng tôi sống ở quanh khu vực có lò vôi đều rất lo lắng cho sức khỏe của mình và người thân. Dù đã nhiều lần kiến nghị đến chính quyền, nhưng hiện mới chỉ có hai cơ sở dừng hoạt động. Hàng ngày, vẫn còn rất nhiều lò vôi khác thải ra những cột khói bụi lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của chúng tôi. Nhất là các gia đình có con nhỏ, phải luôn đóng cửa để ngăn khói bụi, nhưng cũng không giảm được bao nhiêu. Cây cối, đồ đạc xung quanh đều đóng bụi trắng xóa. Rất mong các cơ quan, chính quyền sớm dừng hoạt động của lò vôi để đảm bảo sức khỏe cho người dân.

* Chị Nguyễn Thị Tuyết, khu 2, phường Đại Yên, TP Hạ Long: Hiện lò vôi của chúng tôi là một trong 2 cơ sở còn tồn tại trên địa bàn TP Hạ Long. Tuy vậy, quy mô lò vôi của gia đình khá nhỏ, nếu chuyển sang làm lò vôi theo hướng cơ giới hóa và tự động hóa thì gia đình không có khả năng đầu tư các trang thiết bị máy móc cần thiết. Mặt khác, chi phí đầu tư vào lò cũ còn khá lớn, chúng tôi chưa thể chi trả được ngay. Hy vọng chính quyền thành phố xem xét, có sự tư vấn và hỗ trợ cần thiết để chúng tôi ổn định sản xuất.

Cẩm Nang - Thanh Hoa - Hoàng Quỳnh (Thực hiện)